O'zbekiston respublikasi profi universitety

Juz'iy taxmin - bu o'rganilayotgan hodisaning alohida holatlari haqidagi 
taxminlar, fikrlardir. 
Ishchi taxmin - bu jinoiy javobgarlik ahamiyatiga ega bo'lmagan, ayrim 
yordamchi vaziyatlar, sharoitlar haqidagi taxminlardir (masalan, qurol markasi 
haqidagi, ma'lum bir shaxs yoki hujjatning joylashgan joyi, qayerda ekanligi va 
shular kabilar haqidagi taxmin, gumonlar). 
Muammoligi darajasiga ko'ra qidiruv taxminlari - qidiruv va tekshiruv, 
ularning qidiruv jarayonidagi o'rniga ko'ra esa - dastlabki va yakuniy turlariga 
farqlanishi mumkin. 
Taxminni ilgari surish - narsalar va hodisalar o'rtasidagi aloqalar va 
ob'ektiv o'zaro munosabatlar haqidagi bilimlarni qo'llashga asoslangan fikrlash 
faoliyati jarayonidir. Masalan, magazin yerto'lasining buzilishida yangi izlarning 
bo'lmasligi tergovchini shunga yarasha mulohaza yuritishiga olib keladi. Sinil 
kislotasi (tsianid kislotasi - zahar)ning tez ta'sir qiluvchilik xususiyati haqidagi 
bilimlarga ega bo'lish, agar murda vannada yotsa-yu va sinil kislota boshqa xonada 
bo'lsa, bu holat tergovchiga o'z joniga qasd qilish “hodisasi” sun'iy ravishda tashkil 
qilinganligi haqidagi xulosaga kelishiga imkon beradi. 
Qidiruv taxmini jinoyat sabablari va sharoitlarining ehtimoliy modeli bo'lib 
hisoblanadi. Modelь - bu fikran tasavvur qilingan yoki moddiy ro'yobga 
chiqarilgan tizimdir. Unda tadqiqot ob'ekti shunday tarzda aks ettiriladi, 
gavdalantiriladiki, bu tasavvur orqali ob'ekt haqida ma'lumot olish imkoniyati 
tug'iladi. 
Qidiruv taxminining bilishlik roli: 1) modellashtirilayotgan hodisaning 
sxemalashuvidan; 2) faktlarni ma'lum bir yo'nalishda sistemalashtirishdan; 3) 
yetishmayotgan ma'lumotlarni qidirish yo'nalishini aniqlashdan iborat bo'ladi. 
Vazifalarni yechishning uchinchi bosqichi - gipotezalarni tekshirib ko'rish. 
Gipotezalarni tekshirish amaliy xatti-harakat va xulosa chiqarish yo'li bilan amalga 
oshiriladi. 
Qidiruv ishlarini bajarishda qidiruv xatti-harakatlari bilan bir qatorda 
yordamchi usul sifatida fikrlash eksperimenti (u yoki bu xatti - harakatlarni ular 
olib kelishi mumkin bo'lgan natijalarni aniqlash uchun miyada, fikran amalga 
oshirish) qo'llaniladi. 
Fikrlash eksperimentini vazifaning muhim jihatlarini aks ettiruvchi 
ko'rgazmalilik bilan birga olib borish ko'p holatlarda foydalidir.