O'zbekiston respublikasi profi universitety

Qarshilik 
ko'rsatish 
holati 
(rezistentlik) 
stressorlar 
ta'siriga 
chidamlilikning yuzaga kelishi bilan xarakterlanadi. Ularning uzoq vaqt ta'sir etishi 
natijasida organizm quvvati sarflanib bo'ladi va toliqish, tugash bosqichi 
boshlanadi, patologik distrofik (gohida organizmning nobud bo'lishiga olib 
keluvchi) jarayonlar yuzaga keladi. 
Keyinchalik, R.Lazarus psixologik (emotsional) stress tushunchasini kiritdi. 
Agar organizmni butunligining buzilishiga olib keladigan (juda yuqori yoki past 
harorat, o'tkir mexanik va ximik ta'sirlar) o'ta noqulay jismoniy sharoitlar - 
fiziologik stressorlar bo'lsa, odamlar o'zlari, o'zlarining muvaffaqiyati (baxti) 
uchun juda xavfli deb baholaydigan ta'sirlar - sixik stressorlar hisoblanadi. Bu 
odamlarning tajribasi, ularning hayotiy pozitsiyalari, axloqiy baholari, vaziyatni 
adekvat baholay olish qobiliyati va boshqalarga bog'liq bo'ladi.
Stressli vaziyatlarning xarakteri nafaqat mazkur odam tomonidan 
stressorning zararini qanday baholanishiga emas, balki unga qanday munosabatda 
bo'lishiga ham bog'liq bo'ladi. 

---

191 
Odam turli stressli vaziyatlarda (halokatli vaziyatlarda, to'satdan qilingan 
hujum va sh.k.) adekvat xulqni namoyon qilishga, psixologik himoya vositalaridan 
foydalanishga o'rganishi mumkin. 
Stress holatlaridan chiqish, muayyan individning asoslashuvchanlik 
imkoniyatlari bilan, uning halokat-himoya mexanizmlarining rivojlanganligi, uning 
o'ta og'ir vaziyatlarda yashab ketish (omon qolish) qobiliyati bilan bog'liq. Bu 
odamning qaltis (og'ir) sharoitlarda bo'lish tajribasiga, shuningdek, uning tug'ma 
sifatlari - nerv tizimining kuchiga bog'liq bo'ladi.
Stressni yengib o'tishda shaxsning ikki xulqiy tipi namoyon bo'ladi. Bular: