O'zbekiston respublikasi profi universitety

Hissiy xayrixohlik - predmetli muhitda ro'y berayotgan joriy o'zgarishlarga 
bildiriladigan operativ hissiy munosabat (go'zal manzarani ko'rib qolgan vaqtda 
hissiy xayrixohlik yuzaga keladi)dir. Hissiy xayrixohlik odamning hissiy 
qo'zg'alishi, uning hissiy tonusi bilan belgilanadi. Hissiy xayrixohlikning turlaridan 
biri sintoniyadir. Sintoniya - boshqa odamlarning hissiy holatini birga kechinish; 
ularga xayrixoh bo'lish - odamning muhim ijtimoiy sifatidir. 
1
Idiosinkraziya - metal buyumlarning bir-biriga ishqalanishidan chiqaradigan tovush.

---

189 
Hissiy hamkorlik, hamfikrlik, hamdardlikka qobiliyat odamning qanday 
tarbiyalanganligiga bog'liq bo'ladi. Yetarlicha emotsional aloqa bo'lmagan 
sharoitlarda tarbiyalangan odamlar yoki emotsional aloqalar xaddan ziyod 
ortiqcha bo'lgan sharoitlarda tarbiyalangan odamlar, hissiy hamdardlikka noqodir 
bo'lib qoladilar. 
Kayfiyat - psixik faoliyatni kuchaytiruvchi yoki kuchsizlantiruvchi, 
vaziyatli shartlangan turg'un hissiy holatdir. Kayfiyat - odamning hayotiy 
faoliyatini umumiy tonusi (tuzilishini) belgilab beruvchi hayotiy sezgilarining 
hissiy integratsiyasidir. 
Kayfiyat individning shaxsiy jihatlariga, uning asosiy qadriyatlari, ishdagi 
muvaffaqiyati yoki muvaffaqiyatsizligi, qulay yoki noqulay sharoit, odamlarning 
o'zaro munosabatlaridagi madaniyat darajasi, o'zini-o'zi his qilishi va sh.k.larga 
taalluqli ta'sirlar orqali yuzaga keladi. Kayfiyatning sababi hamma vaqt ham 
anglanavermasada, lekin u doimo sababiy shartlangan bo'ladi. 
Kayfiyatda hissiyot va hislarning undovchi funktsiyasi, ularning odam 
faoliyatiga ta'siri namoyon bo'ladi. Barcha boshqa emotsional (hissiy) holatlar kabi 
kayfiyat ham ijobiy va salbiy bo'lishi mumkin va ma'lum bir jadallik, ifodalanish, 
zo'riqish va turg'unlikka ega bo'ladi.
Hissiyotlar yoki hislar ta'siri ostida kuzatiladigan psixik faollikni eng yuqori 
darajasi ko'tarinki ruh, zavq-shavq, ilhom, eng past darajasi esa - apatiya 
deyiladi. Salbiy ta'sirlar tufayli yuzaga keladigan psixik faoliyatning arzimagan 
buzilishi - dilsiyohlik holatini yuzaga keltiradi. 
Salbiy kayfiyatni to'xtatib qo'yishni bilish zarur va doimo, “qora tun ortidan 
yorug' kunlar kelishini” yodda tutish lozim, hayotning quvonchli kunlari va ijodiy 
ko'tarinkilik onlari shubhasiz keladi. Past kayfiyat, ko'pincha odam organizmidagi 
oddiy bioximik, psixofiziologik jarayonlar, noqulay atmosfera ta'siri yoki mazkur 
individning hissiy sikllari tufayli ham yuzaga kelishi mumkin. 
Turli emotsiogen ta'sirlar ostida ham odamning hissiy turg'unligi
kuzatiladi. Bu, uni xulqining turg'unligida namoyon bo'ladi. Qiyinchiliklarga 
chidamlilik (turg'unlik), boshqa odamlar xulqiga toqatlilik - tolerantlik (lot. 
tolerantio - sabr - toqat, bardosh, chidam) deyiladi. 
Odam tajribasida u yoki bu kayfiyatning ustunligi, unda shu kayfiyatni 
turg'un bo'lib qolishiga olib keladi, bu esa uning uchun xarakterli bo'lib qoladi. 
Yaxshi kayfiyatni qadriga yetish kerak va uni odat qilib olish lozim. U faol, 
sermahsul faoliyatga undaydi, odamlar o'rtasidagi o'zaro munosabatlarni 
yaxshilaydi. 
Odam ma'lum darajada o'z kayfiyatini boshqarishi, o'z onggini hayotning 
ijobiy tomonlariga, uni yanada yaxshilash istiqbollariga yo'naltirishi mumkin.