O'zbekiston respublikasi profi universitety

yetakchi (lider) tomonidan amalga oshiriladi. Yetakchi guruh a'zolari tomonidan 
yuqori baholanadigan psixik sifatlarga, rahbar 
esa 
- boshqarish 
va 
bo'ysundirishning rasmiy vakolatiga ega bo'ladi. 
Munosib rahbar odatda yetakchi (lider) ham bo'ladi, lekin ko'p hollarda 
rahbar yetakchi emas, balki ma'mur (administrator) bo'lib qoladi. Turli vaziyatlarda 
turlicha vaziyatli rahbarlar bo'lishi mumkin. Biroq, odamlar ayrim shaxslarning 
yetakchilik, liderlik sifatlarini umumlashtirishga moyil bo'ladilar. Agar odam bir 
xil vaziyatda yetakchilik qilsa, u boshqa vaziyatlarda ham yetakchilik qila oladi, 
deb hisoblaydilar.
Ko'pincha ishbilarmonlik sifatiga emas, balki atrofidagilarga ta'sir ko'rsata 
olish qobiliyatiga ega odamlar yetakchi bo'ladilar. Yetakchi, rahbardan farqli 
o'laroq guruhning barcha hayotiy faoliyatini ta'minlamaydi va uni ko'zlangan 
maqsadlarga erishishi uchun javobgar ham bo'lmaydi. Lekin, guruh hayotiy 
faoliyatining ayrim fursatlarida, yetakchi rahbardan ustunlik qilishi mumkin. 
Yetakchilarning quyidagi vaziyatli - shartlangan tiplari farqlanadi: 
ruhlantiruvchi – yetakchi; g'oyalar generatori (ishlab chiquvchi) – yetakchi; 
faoliyatning ayrim turlarini tashkil qiluvchi – yetakchi; hissiy yetakchi va sh.k. 
Vaziyatli yetakchidan farqli ravishda, rahbar quyidagilarni bajarishi lozim 
bo'ladi:
- kompleks ijtimoiy vazifalarni bajarish (xal etish); 
- guruh faoliyat ko'rsatadigan boshlang'ich shart-sharoitlarni aniqlash; 
- uni faoliyati yo'nalishini belgilash: faoliyatning oxirgi natijasini ham, 
ayrim oraliq xatti-harakat natijalarini ham oldindan ko'ra bilish; 

---

220 
- guruh xatti-harakatlarini koordinatsiya qilish va tuzatib borish. 
Guruh o'z faoliyati strategiyasini tanlaydi, rahbar esa taktik qarorlarni qabul 
qiladi. 
Guruh rahbari qator sifatlarga ega bo'lishi kerak, ularga: ishchanlik, faollik, 
aqllilik, uddaburonlik, kombinatsion qobiliyatlar, o'zgaruvchan sharoitlarga 
moslashuvchanlik, kommunikativ madaniyat kabi sifatlar kiradi.
Rahbarlik turli usullar bilan amalga oshirilishi mumkin. Eng keng tarqalgan 
rahbarlik usullari: avtoritar, liberal va demokratik usullardir.