O'zbekiston respublikasi profi universitety

Avtoritar uslubda, odatda, guruhning tashabbusi rivojlanmaydi, guruhli 
muloqotda buyruqona ohang ustivorlik qiladi, taqdirlash va jazolash sub'ektiv 
xarakterga ega bo'ladi. Bunda, rahbar go'yo guruh ustida turgandek bo'ladi. 
Rahbarlikning bu uslubi favqulodda holatlarda samarali bo'lishi mumkin.
 Rahbarlikning liberal uslubli rahbarning guruhni barcha a'zolari bilan 
o'rtoqlarcha muloqotda bo'lishi, ular tashabbuslariga, guruh faoliyatining barcha 
masalalarini erkin muhokama qilishlariga e'tiborli munosabatda bo'lishi kabilar 
bilan xarakterlanadi. 
Ko'pchilik holatlarda vaziyatlarning o'ziga xosligi, mazkur sharoitlarda 
to'g'ri (yaxshi) ish tuta biladigan va adekvat qarorlar qabul qila oladigan vaziyatli 
(situativ) yetakchilarni oldinga chiqishini (ko'tarilishini) taqazo qiladi. 
Guruh rahbarlari va yetakchilari o'z vazifalarini bir kishi tomonidan va 
guruhli qarorlar qabul qilish vositasida amalga oshiradi. 
Guruhli qaror qabul qilish - bu guruh tomonidan maqsadni va alternativ 
muommoli vaziyatlarda unga erishish vositalarini tanlab olishda amalga oshiriladi. 
Bunda, qaror qabul qilishga ma'lumotli tayyorgarlik, turli vaziyatlarni taqqoslash 
imkoniyatini beruvchi guruh ichida erkin diskussiya qilish, muammoni turli 
tomondan ko'ra bilish, guruhning har bir a'zosining pozitsiyasini aniqlash, yashirin 
nizolarni bartaraf qilish, emotsional munosabatlarni tekislash kabilar muhim 
ahamiyatga ega. 
Bularning barchasi, keyinchalik guruh me'yori sifatida namoyon bo'la 
oladigan qaror qabul qilishga xizmat qiladi. Guruhli me'yorlanish amalga oshadi 
– umum qabul qilingan, o'rtacha xulq me'yori yuzaga keladi.
Agar guruhdagi diskussiya natijasida fikrlar ayri tushgudek bo'lsa, guruhli 
qutublanish yuzaga keladi. Guruhning ayrim a'zolarining xohish istaklari o'rtacha 
ahamiyatdan qanchalik ko'p farq qilsa, guruhli qutublanish shunchalik katta 
bo'ladi. “Tavakkalchilikka borish” fenomeni guruhli diskussiyaning borishida 
mulohazalarning tavakkalchiligi yuzaga kelishi mumkin. Bunday sharoitlarda 
rahbar tomonidan guruhning qadriyatli standartlari haqida o'ylash maqsadga 
muvofiq bo'ladi. Guruhli qaror qabul qilish uni guruhning barcha a'zolari bilan 
kelishib olishni taqozo qiladi. Guruh qarorining sifati guruhning ijtimoiy 
rivojlanganlik darajasiga bog'liq bo'ladi. 
Rahbarga guruh a'zolarining imkoniyatlari va intilishlarini, ularni 
faoliyatning ayrim turlarida bir-biriga mos kelishini bilish zarur bo'ladi. 
Rahbarning eng muhim vazifalaridan biri - guruh a'zolarini, mulohazali, optimal 
qaror qabul qilishga safarbar qila olishdir. Bu o'rinda rahbar intellektning 
tadbirkorlik, qat'iylik, konformga berilmaslik, guruhning individual faollikka 

---

221 
ta'sirini to'xtatib qoluvchi - ijtimoiy ingibitsiya (lot. inhibeo - ushlab 
qolaman)larga turg'unlik kabi sifatlariga ega bo'lishi zarur.
Zamonaviy rahbar praksiologiya (faoliyatning ratsional asoslari haqidagi 
fan) va menedjment (guruhlarga samarali rahbarlik qilishning amaliy bilim va 
malakalari) asoslari bilan tanish bo'lishi kerak. 
Dunyodagi eng rivojlangan kompaniyalardan biri bo'lmish IBM kompa-
niyasining angliyadagi bo'linmalaridan biri (42 ming ishchisi, 1,5 ming 
boshqaruvchisi, yillik daromadi 5 mlrd. dollargacha bo'lgan)ga uzoq muddat 
boshchilik qilgan Devid Merser, haqli ravishda takidlaganidek, aynan mazkur 
korporatsiya zaminida hozirgi zamon menedjmentining ko'plab tamoyillari ishlab 
chiqilgan va sinovdan o'tkazilgan. 
Ularning asosida - odamlar o'rtasida gorizontali bo'yicha ham, vertikali 
bo'yicha ham ishonchli munosabat, boshqaruv psixologiyasini yaxshi bilish yotadi. 
Bu tamoyillar, agar sharoit muvaffaqiyatli bo'lsa, agar ishchilar boshqaruvga jalb 
qilingan bo'lsa, unda ular mas'uliyatlilikka va muammoni ijodiy yechishga 
intiladilar - degan Duglas Mak-Gregoriyning “Y” nazariyasiga asoslanadi.
D.Merser