P. G‘ulomov, O‘zbekiston Xalq o‘qituvchisi X. Inog‘omov
-§. Jahon mamlakatlarining urbanizatsiyasi
Download 4.44 Mb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- Urbanizatsiya
11-§.
Jahon mamlakatlarining urbanizatsiyasi Shahar, urbanizatsiya jarayoni, millioner shaharlar, aglomeratsiya, me- galopolis. Qishloq va shaharlar aholi punktlarining ikki asosiy ko‘rinishi hisobla- nadi. Ma’lumki, shahar deb aholisining asosiy qismi qishloq xo‘jaligidan boshqa tarmoqlarda band bo‘lgan aholi punktlariga aytiladi. Hozirgi davrda shaharlar har bir davlatning asosiy ishlab chiqarish, boshqaruv, transport markazlariga aylanib qolganligi hech kimga sir emas. Aynan shaharlar aholining madaniy hordiq chiqarishini ta’minlab beruvchi manzilgohlar hisoblanadi. Ishlab chiqarish sohalarining rivojlanishi, ayniqsa, sanoat inqilobining yuz berishi, olis, chekka hududlargacha yetib borish imkonini beruvchi transport yo‘llarining barpo etilishi jahonda shaharlar sonining keskin or- tishiga olib keldi. Shaharga xos hayot tarzi esa ko‘plab insonlarni o‘ziga jalb qilib, ularni shaharga ko‘chib kelishga undamoqda. Natijada jahonda urbanizatsiya jarayoni tez sur’atlarda rivojlanmoqda. Urbanizatsiya – (lotincha «urb» – «shahar») – shaharlar, shahar aho- lisining soni va salmog‘ining o‘sishi, shahar turmush tarzining tarqalish jarayoni. http://eduportal.uz http://eduportal.uz 36 Urbanizatsiya darajasi, odatda, jami aholi tarkibida shahar aholisining salmog‘i bilan o‘lchanadi. Agar 1800-yilda Yer yuzi aholisining 3 % i sha- harlarda istiqomat qilgan bo‘lsa, oradan yuz yil o‘tib, mazkur ko‘rsatkich 14 % ga yetdi. 2000-yilga kelib jahonda urbanizatsiya darajasi 47 % ni tashkil qildi. 2018-yil holatiga ko‘ra, dunyo bo‘yicha urbanizatsiyaning o‘rtacha ko‘rsatkichi 55 % ga teng bo‘ldi. Urbanizatsiya darajasi ko‘rsatkichlari bo‘yicha jahon davlatlarini uch toifaga ajratish mumkin: 1. Shahar aholisining ulushi 75 % dan yuqori bo‘lgan yuqori darajada urbanizatsiyalashgan davlatlar (masalan, AQSH, Yaponiya, Belgiya va b.); 2. Shahar aholisining ulushi 50 % dan 75 % gacha bo‘lgan o‘rtacha darajada urbanizatsiyalashgan davlatlar (masalan, JAR, Peru, Xitoy va b.); 3. Shahar aholisining ulushi 50 % dan kam bo‘lgan past darajada ur- banizatsiyalashgan davlatlar (masalan, Misr, Bangladesh, Moldova va b.) Download 4.44 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling