Педагогическая интеграция: методология, теория, технология : монография

To'ldiruvchilik an'anasi integratsiyani "bir-birini istisno qiluvchi ma'lumotlardan foydalanish orqali yaxlitlikni ko'paytirishning zarur sharti ­" deb hisoblaydi. 17]. Bu an’ana to‘ldiruvchilik g‘oyasiga asoslanadi ­, uning mohiyatini ­V.Geyzenberg ochib bergan [86].
Qo'shimcha an'ananing pedagogik "izini" ikki tomonlama ta'lim tizimida (Germaniya) eng aniq tarzda kuzatish mumkin, bu korxonada ishlab chiqarish ta'limi (haftasiga 3-4 kun) ­va davlat kasb-hunar maktabida qatnashish (1 ta) -haftasiga 2 kun). Bunday ta’lim tizimi bilan kasb-hunar maktablarida ta’limni davlat nazorat qiladi , o‘zini o‘zi boshqarish organlari tadbirkorlarni nazorat qiladi, ­189
vakolatli organlar - ish joyida o'qitish. Shunday qilib, ta'lim va ishlab chiqarish o'rtasidagi bir-birini to'ldiradigan munosabatlar haqida gapirishga asos bor ­. Maqsadli darajada bir-birini istisno qiladigan (ishlab chiqarish maqsadi - mahsulotlarni chiqarish, maktablar esa o'qimishli odamning "chiqishi" dir), ular shunga qaramay, ­funktsional darajadagi ma'lum birlikni ifodalaydi.
Analitik-antinomial an'ana ikki usulga tayanadi - analektik va antinomial. “Farqda o‘xshashlik va o‘xshashlikda farq” tamoyiliga asoslangan birinchisiga ko‘ra, ­qarama-qarshilik nisbatlari dialektik o‘zaro inkor bilan emas, balki uyg‘unlik va o‘xshashlik bilan ifodalanadi [377, b. 22]. Bu pozitsiya ­o'z rivojlanishini antinomial usulda topadi, bu nafaqat ­qutblarni hisobga oladi, balki ularni qonuniy, ekvivalent deb hisoblaydi va ularga moslashish usullarini taklif qiladi. Dialektika bilan bir qatorda bu yondashuvlarni ­"muvozanatli fikrlash" shakllari deb atash mumkin [494, p. 111]. Bu an’ananing pedagogik talqiniga nemis olimlari tomonidan “butun ilm” nazariyasi asosida ishlab chiqilgan yaxlit maktab konsepsiyasi misol bo‘la oladi. Ushbu kontseptsiya quyidagi qoidalar bilan tavsiflanadi ­[494]:

1. 
   ularni tartibga soluvchi umumiy tizim konstantasiga ega . ­Xuddi shu konstanta ­mahalliy sharoitga moslasha oladigan ijtimoiy-pedagogik faoliyatning global modeli asosida yotadi.­
   
2. 
   Olam paradoksal antinomik xususiyatlarga ega bo'lib , ­mavjudlikning qarama-qarshi va bir-birini istisno qiladigan usullari - tasodif va zarurat, tartib va tartibsizlik, faoliyat va dam olishning birgalikda mavjudligini ko'rsatadi . Bu ­muammolarni, masalan, shaxs va jamoa o'rtasidagi munosabatlar muammosini ­aniqroq hal qilish ­, ta'lim jarayonida faoliyat va dam olish rolini qayta ko'rib chiqish imkonini beradi ­. Shunday qilib, yaxlit maktabda maktab o'quvchilari hayotining barcha shakllariga "sokin darslar, jimjitlik, jismoniy dam olish, ruhiy stressni to'liq dam olish orqali o'zgartirish" ni kiritish rejalashtirilgan [494, s. 115].
   

Ushbu qoidani kengroq talqin qilish tashkilotlar va ularning atrof-muhit, tabiat va inson o'rtasidagi yaqin munosabatlarni, ularning sub'ekt-obyekt birikmasigacha e'tirof etishni nazarda tutadi: tabiat, zamonaviy g'oyalarga ko'ra, bevosita insonning o'zini va barcha ijtimoiy sohalarni o'z ichiga oladi; boshqacha qilib aytganda, tabiat sub'ekt, ob'ekt va ular o'rtasida sodir bo'ladigan integratsiya jarayonidan iborat bo'linmas uchlikdir. Shunga ko'ra, "tabiat" tushunchasi barcha moddiy ­, energiya va axborot hodisalarining, shu jumladan sub'ekt-ob'ekt munosabatlarining har tomonlama munosabatlarini o'z ichiga oladi. Binobarin, insonning tabiatga global ochiqligi, ­butun xilma-xilligi bilan hayotning tabiiy palitrasining pedagogik jarayoniga, aqliy, ma'naviy va jismoniy salomatlik birligiga, nihoyat, global ­hamkorlik va hamkorlikka ehtiyoj shakllanmoqda. ­-inson va tabiatning, inson ­va insonning, insonning o'zim bilan yaratilishi.

3. 
   Tabiatda ­o'z-o'zini tashkil qilish potentsialiga ega bo'lgan va ­shunga o'xshash stsenariylar bo'yicha barcha tizimlar va jarayonlarda yaratadigan universal ijodiy kuchlar mavjud. Ushbu qoidaning pedagogik ekvivalenti ­shaxsning ijodiy salohiyatini va barcha faoliyat turlarida o'zini o'zi tashkil etish qobiliyatini rivojlantirish tamoyilidir. Shu munosabat bilan "o'zingni bil" qadimiy imperativ shaxsiy-faoliyat yo'nalishini oladi. O'z-o'zini bilish refleksi ­o'z-o'zini faollik refleksi bilan to'ldiriladi. Hodisalarning umuminsoniy o‘zaro bog‘liqligi faktini hisobga olsak, o‘z-o‘zini bilish va o‘z-o‘zini faollik ong va birgalikdagi faoliyatdan (hamkorlik, birgalikda yaratish) tashqarida mavjud emasligini ta’kidlash mumkin. Shunday qilib, ikkita "urilgan" prefikslari - "co" va "samo" ning yopilishi mavjud ­[494, p. 116].