Pul va Bank Topshirdi: Mamatursunov O

1990-yillar Yevropa hamjamiyatining, birinchi navbatda, Yevropa erkin savdo uyushmasi mamlakatlari orqali yanada kengayishi bilan belgilandi. 1993 yildan boshlab Evropa iqtisodiy hududi tashkil etildi, unga 1960 yilda Buyuk Britaniya tashabbusi bilan tuzilgan Evropa erkin savdo assotsiatsiyasi (Shveytsariyadan tashqari) mamlakatlari savdo-iqtisodiy guruhi qo'shildi.

• 1990-yillar Yevropa hamjamiyatining, birinchi navbatda, Yevropa erkin savdo uyushmasi mamlakatlari orqali yanada kengayishi bilan belgilandi. 1993 yildan boshlab Evropa iqtisodiy hududi tashkil etildi, unga 1960 yilda Buyuk Britaniya tashabbusi bilan tuzilgan Evropa erkin savdo assotsiatsiyasi (Shveytsariyadan tashqari) mamlakatlari savdo-iqtisodiy guruhi qo'shildi.
• Polsha, Vengriya, Chexiya, Sloveniya, Bolgariya, Ruminiya kabi Sharqiy va Markaziy Yevropa davlatlari hozirda Yevropa kelishuvlari asosida Yevropa hamjamiyatiga a’zo hisoblanadi. 1993 yil noyabrdan Yevropa iqtisodiy, siyosiy va valyuta ittifoqini (qisqartirilgan YeI - Yevropa Ittifoqi) tashkil etish toʻgʻrisidagi Maastrixt kelishuvi kuchga kirdi.

Kredit foiziga ta’sir qiluvchi ichki omillar

• Bankning foiz siyosati kredit siyosatining asosiy bo’limi hisoblanadi. Bu siyosat turli kreditlar va qarzdorlar bo’yicha belgilanuvchi foiz stavkalarini aniqlashda foydalaniladigan quyidagi 3 omillarni o’z ichiga oladi:
• O’zbekiston Respublikasi Markaziy bankining qayta moliyalashtirish stavkasi;
• kredit resurslari (o’z va jalb qilingan mablag’lari) manbalari; kreditlash, qarzdorlar turlari va yo’nalishlari
• Kreditlarni bahosiga quyidagi omillar ta’sir etadi.
• Bank tomonidan berilgan kreditlarning iqtisodiyotning tarmoqlari o’rtasida joy lashtirilganlik holati

Ushbu yo’nalishning ahamiyati shundaki, tijorat banklari kredit portfelini diversifikatsiya qilishning asosiy mezonlaridan biri kreditlarni mijozlarning tarmoq xususiyatiga ko’ra joylashtirilganligi hisoblanadi. Shu jixatdan olganda, ushbu yo’nalish kredit siyosatining samaradorligini belgilashda hisobga olinadigan asosiy omillardan biri hisoblanadi. Hozirgi kunda kredit siyosatini to’zishda har bir tijorat banki mustaqil bo’lib, ular kredit siyosatining mohiyati, maqsadi va tarkibini takomillashtirib bormoqda. Bozor iqtisodiyoti sharoitida banklarning faoliyatida xo’jalik sub’ektlarini kreditlash funktsiyasi birinchi darajali ahamiyatga ega bo’lganligi uchun banklar faoliyatining samaradorligi va likvidliligini ta’minlash uchun avvalambor, banklarning kredit siyosatini turli ishlab chiqishga e’tibor berish zarur. Banklar oladigan daromadlar uning aktiv operatsiyalari natijasida, asosan kredit operatsiyalar tufayli vujudga kelishi banklar tomonidan kredit siyosatini oqilona tanlash va o’tkazishni taqazo qiladi.

• Ushbu yo’nalishning ahamiyati shundaki, tijorat banklari kredit portfelini diversifikatsiya qilishning asosiy mezonlaridan biri kreditlarni mijozlarning tarmoq xususiyatiga ko’ra joylashtirilganligi hisoblanadi. Shu jixatdan olganda, ushbu yo’nalish kredit siyosatining samaradorligini belgilashda hisobga olinadigan asosiy omillardan biri hisoblanadi. Hozirgi kunda kredit siyosatini to’zishda har bir tijorat banki mustaqil bo’lib, ular kredit siyosatining mohiyati, maqsadi va tarkibini takomillashtirib bormoqda. Bozor iqtisodiyoti sharoitida banklarning faoliyatida xo’jalik sub’ektlarini kreditlash funktsiyasi birinchi darajali ahamiyatga ega bo’lganligi uchun banklar faoliyatining samaradorligi va likvidliligini ta’minlash uchun avvalambor, banklarning kredit siyosatini turli ishlab chiqishga e’tibor berish zarur. Banklar oladigan daromadlar uning aktiv operatsiyalari natijasida, asosan kredit operatsiyalar tufayli vujudga kelishi banklar tomonidan kredit siyosatini oqilona tanlash va o’tkazishni taqazo qiladi.