Qishloq xo‘jaligi uchun ajratilgan maydonlardan unumli foydalanishda, avvalo

9.5. Yotiq zovurlarni rejada joylashtirish 
Zax qochirish maydonining nishabligi 0,005 va undan katta bo‘lganda 
boshqaruvchi zax qochirish tarmog‘i yer usti yoki yer osti suvlarining asosiy 
yo‘nalishiga nisbatan tik (ko‘ndalang sxema) qilib, zax qochirish maydonining 
nishabligi kichik bo‘lganda esa nishablik yo‘nalishi (bo‘ylama sxema) bo‘yicha 
joylashtiriladi.
Yopiq yig‘uvchi zovurlarni ko‘ndalang sxemada qo‘llash maqsadga muvofiq 
hisoblanadi. Sug‘orish maydonlarida zovurlarni rejada joylashtirishda quyidagi 
talablarga rioya qilish kerak: 

---

137
- kollektorlar ochiq yoki yopiq ko‘rinishda loyihalanishi mumkin, agar 
kollektorlarning suv sarfi katta bo‘lsa yoki unga sug‘orish suvlarining tushish 
ehtimoli bo‘lsa, ular ochiq ko‘rinishda loyihalanishi maqsadga muvofiq bo‘ladi; 
- zovur tarmoqlarining rejada joylashishi sug‘orish maydonini tashkil etishga, 
qishloq xo‘jalik ekinlariga ishlov berishda mexanizmlarni qo‘llashga to‘sqinlik 
qilmasligi kerak; 
- kollektor tarmoqlari zax qochirish maydonining eng past joylarida, tuproqning 
sho‘rlangan yerlarida, sug‘orish massivlari va dalalarining quyi chegaralarida 
joylashtiriladi; 
- sug‘orish dalasidagi zovurlar uning ichidagi sug‘orish tarmoqlariga bo‘ylama 
yoki ko‘ndalang qilib joylashtirilishi maqsadga muvofiq hisoblanadi; 
- zovur tarmoqlari doimiy sug‘orish tarmoqlarining o‘rtasida joylashtiriladi, agar 
zovur tarmoqlari sug‘orish tarmog‘i yo‘nalishi bo‘yicha va yonma-yon joylashtirilsa, 
u holda sug‘orish tarmog‘i suv isrofgarchiligiga qarshi maxsus qoplama bilan 
jihozlanishi kerak yoki zovur tarmog‘i faqat suv o‘tkazuvchi (yopiq holda va zovur 
quvurlari teshiksiz ko‘rinishda) qilib loyihalanadi. 
Sug‘orish tarmog‘i bilan zovur tarmog‘i o‘rtasidagi eng yaqin masofa (
l
) 
quyidagicha aniqlanadi: 
,
H
m
l
1
1
⋅
=
m, 
bu yerda 
)
6
4
(
m
1
−
=
-zovurlanuvchi qatlamning sifatini hisobga oluvchi koeffitsient; 
1
H
-
sug‘orish tarmog‘i bilan zovurdagi suv sathi orasidagi (tik yo‘nalish bo‘yicha) masofa, m. 
Bu masofa (
l
) tuproq uyumi hosil qilish yoki himoya daraxtlari ekish uchun 
ishlatilishi kerak. 
Yopiq yotiq zovurlar boshqaruvchi qismining asosiy ko‘rsatkichlari bo‘lib 
ularning joylashish chuqurligi (
d
h ), nishabligi (
d
i
), uzunligi (
d
l
), zovurlar orasidagi 
masofa (
d
B
), zovur quvurlarining diametr (
d
) va turlari hisoblanadi.