Reja: Vakolat va uning zarurati

24-chizma. Vakolat va ma’suliyat nisbatlari.

Yuqoridan pastga qarab qo’l ostidagilarga vakolatlarni taqsimlash



Boshqaruv vakolatlarini tarkibiy qismlarga ajratish zarurligi

Ishlab chiqarish miqyosini o’sishi



Yakka boshqaruv imkoniyatining yo’qligi

25-chizma. Boshqaruv vakolatlarini berish zarurati.

Vakolat berish bilan rahbar, bir tomondan ikkinchi darajali ishlardan o’zini ozod etsa, ikkinchi tomondan qabul qilinganqarorlar ijrosini ta’minlash joyini yaqinlashtiradi. Boshqarishning u yoki bu bo’g’iniga topshiriladigan vakolat miqyosi yechiladigan muammolarning:

• 
  murakkabligiga;
  
• 
  muhimligiga;
  
• 
  turli-tumanligi kabi omillarga bog’liq. Qanchalik shu jihatlar mavjud bo’lsa, shunchalik vakolat miqyosi, ko’lami kengayadi.
  

1. Boshqaruv vakolatlarining turlari

Boshqaruv vakolatlari
Boshqarish jarayonidagi funksiyalarning turli-tumanligi, muhim va no



Idoraviy vakolatlar

Farmoyishli vakolat


Murosaga keltiruvchi vakolat
lar

Hisob va nazorat qilish bo’yicha vakolat
lar

Muvofiqlashtiruvchi vakolat
lar

Funksional vakolat
lar

Tavsiyali vakolat
lar

Bir yo’nalishdagi vakolat
lar



Farmoyishli vakolatning mohiyati shundan iboratki, bu vakolatga ega bo’lgan shaxs kimga taalluqli bo’lsa o’shalarning ijro etishi uchun zarur bo’lgan qarorlarni qabul qilishga haqlidir. Bu vakolatlar ikki turga bo’linadi:

• 
  chiziqli vakolatlar;
  
• 
  funksional vakolatlar.
  

Chiziqli vakolat turlarining eng asosiysi bo’lib, tashkilotlarning ierarxik tuzilishining paydo bo’lishi bilaniq vujudga kelgan. U yakka hokimlik tarzda rahbarlik qilishga, ya’ni qonun doirasida:

• 
  buyruq va farmoyishlar berishga;
  
• 
  barcha masalalar bo’yicha qarorlar qabul qilishga asoslangan.
  

Chiziqli vakolatli rahbarni odatda, chiziqli rahbar deb ataladi.
Funksional vakolatlar, odatda bilvosita aloqa sharoitida amalga oshiriladi. Bunda vakolatlar ma’lum doirada cheklangan bo’ladi. Chunki har bir boshqaruv bo’g’inidagi rahbarga muayyan funksiyalar biriqtirib qo’yiladi. Masalan, biri marketingni, ikkinchisi ishlab chiqarishni, uchinchisi esa moliyani boshqarish bilan shug’ullanadi.
Idoraviy vakolatlarni korxonalardagi funksiyalarning murakkablashib, ubilan bog’liq bo’lgan boshqarish jarayonining qiyinlashib borishi vujudga keladi.

3.