Sh. X. Xushmurodov atom yadrosi va zarralar fizikasi

Z 2

ketadi. Yadroning boMinishiga nisbatan barqarorlik sharti — < 46,52 tajriba

A
natijalariga mos keladi.
Shunday qilib, tomchi modeli yadroda tebranma holatlarni, p -yemirilishga
nisbatan turg‘unlik shartlarini, yadro bogManish energiyalarini, yadroning boMinish shartlarini yaxshi tushuntiradi, lekin magik yadrolar, yadroning uyg‘ongan holat xossalarini tushuntira olmaydi.

Yadroni tashkil qilgan nuklonlar spinga ega va Fermi-Dirak statistikasiga bo‘ysunadi. Mazkur modelda yadroni tashkil qilgan har bir zarra yadroning boshqa nuklonlari tomonidan hosil qilingan o‘rtacha maydonda deyarli mustaqil harakat qiladi deb hisoblanadi. Mustaqil harakat deganda, zarraning yadro ichidagi o‘rtacha erkin yugurish yo‘li yadroni diametrigayaqin boMishi tushuniladi. 0 ‘zaro kuchli ta’sirlashadigan nuklonlar deyarli o‘zaro ta’sirlashmaydigan zarralardan tashkil topgan gaz deb qabul qilish mumkin. Yadrodagi nuklonlar fermion boMib, bir vaqtning o‘zida bir xil harakatga ega boMa olmaydi, ya’ni aynan bir holatda, bir energetik sathda spin yo‘nalishlari bilan farq qiladigan faqat ikkita proton yoki ikki neytron boMishi mumkin, xolos. Mikrozarralaming Pauli prinsipiga amal qiluvchi va hamma pastki sathlarni toMiq toMdiruvchi bunday sistemani aynigan Ferm i-gaz deb ataladi. Aynigan Fermi = gaz nuklonlar o'rtasida kuchli o‘zaro yadro ta’siri boMishiga qaramasdan nuklonlarning to‘qnashuvi taqiqlanadi va ular xuddi o‘zaro ta’sir juda kichik boMgandagidek, o‘zlarini erkin tutadi. Aslida esa qandaydir bitta nuklon ikkinchisi bilan to‘qnashuvi va o‘zining energiya va impulsining bir qismini ikkinchi nuklonga berishi mumkin. Bu holda ikki nuklon bo‘shroq va yuqoriroq sathga o‘tishi mumkin. Birinchi nuklon esa energiyasi pastroq sathga o‘tadi. Ammo pastki sathlar Pauli prinsipiga asosan band boMadi. Bu shuni ko‘rsatadiki, birinchi va ikkinchi nuklonlar orasida to‘qnashuv boMmaydi, Pauli prinsipi to‘qnashuvni taqiqlaydi. Shuning uchun yadroning barcha nuklonlari Pauli prinsipiga ko‘ra, yadroning o‘rtacha maydoni hosil qilgan potensial o‘rada eng pastki sathdan tortib, Fermi energiyasi sathigacha boMgan sathlarni ketma-ket egallaydi:

Kvant mexanikasida impulsning fazosida holatlar zichligi:
4Q 4V
(2 7tTif Л~

p dan p+dp gacha impulsli nuklonlar: dn -	^64 л- T R0p-dp.
	3(2 л-Л)