Sh. X. Xushmurodov atom yadrosi va zarralar fizikasi

\H,2XH ,\He,\He dastlabki uchta yadroga nuklon qo‘shilish energiyalari
2,2; 5,5; 20,6 MeV magik yadroda eng katta. Lekin *He ga yana bir nuklon
qo‘shilsa energiya manfiy ^He uchramaydi.
Tabiatda tarqalishi: ^ C a tabiiy aralashmaning 97% ini tashkil etsa,
ko‘shni fg Ar — 0,3%, 4*2Ti esa tabiatda uchramaydi. Yoki tabiiy radioaktiv
qator Z = 82, N = 126 boMgan ikki marta magik yadro 2ЦРЬ ga kelib
to‘xtaydi. Yadrolar elektr kvadrupol momentlari magik yadrolarda nol boMadi

va keyin magik sonlardan so‘ng kvadrupol moment ishorasini o‘zgartiradi va magik sondan qancha uzoqlashsa kvadrupol moment otrib boraveradi.

Yuqorida bayon qilingan yadro xususiyatlarining davriy o‘zgarishi yadrodagi nuklonlar ham atom elektronlari qobiqda harakatlanganliklari kabi qobiqlarda harakatlanadilar deyishlik imkonini beradi.
Qobiqli modelning mualliflari M.GMayer (1906 — 1972), O.Xankel, X.Yensen (1907 — 1973) va Zyuslar hisoblanadi.
Qobiqli modelga ko‘ra, nuklonlar yadro zichligi (p = 21 O’4 g/sm3) boMishiga qaramasdan, yadro ichida bir-biri bilan to‘qnashmay, o‘zaro moslashgan holda butun nuklonlar tomonidan vujudga kelgan yadro maydonida deyarli aloqasiz orbitalarda harakat qiladi deb qaraladi. Bunday holda atomdagi elektron harakati kabi nuklonlar harakati (я, /, j, m) kvant sonlari bilan xarakterlanadi. Proton va neytronlar alohida energiya ortishi tartibida ketma-ket energiya holatlariga joylashadi.
Eslatma: Pauli prinsipiga ko‘ra, har bir proton holatida N = 2j + 1 tadan ortiq bo‘lmagan protonlar tura oladi. Xuddi shuningdek, neytron holatida ham N = 2j + 1 ta neytron boMadi. 1-moment orqali N = 2(21 + 1) nuklon joylasha oladi.
Yadroda yopiq qatlamlar bor deb qarashlik uchun quyidagi shartlar bajarilishi kerak:

1. 
   Nuklonlar Fermi-Dirak statistikasiga bo‘ysungan boMishi.
   

0. 
   Harbirnuklonning harakati orbital kvant soni bilan xarakterlanishi kerak. Birinchi shart bajariladi-nuklonlarfemionlar Pauli prinsipigabo‘ysunadi. Ikkinchi shart hozirgacha nazariy asoslangani yo‘q.
   

Nuklonlarning orbita bo‘ylab yadroda harakat qilishligi uchun

nuklonlarning erkin yugurish masofasi yadro razmeriga qariyb teng boMishi kerak.

Haqiqatan ham, nuklonlarning yadroda o‘zaro kuchli qisqa masofada ta’sirlashuviga ko‘ra, harakatlanishi nuklonlami sferik-simmetrik maydonda bir-biri bilan aloqasiz harakatlanadilar deyish imkoniyatini beradi.

Yuqorida aytilganlardan ko‘rinib turibdiki, biz tanlaydigan yadro potensialida nuklonlar tekis taqsimlanishi, ya’ni nuklonlarning markazdagi zichligi maydonning boshqa nuqtalaridagi zichligidan farq qilmasligi,

V d r ; r=0

Bundan tashqari, potensial qiymati yadro chegarasiga yaqinlashganda nolga intilishi kerak: