T. C. Fatih sultan mehmet vakif üNİversitesi LİsansüSTÜ EĞİTİm enstiTÜSÜ tarih anabiLİM DALI tarih programi yüksek lisans tezi
Download 1.3 Mb. Pdf ko'rish
|
KUR UN
|
yardımıyla ve Halil İbrahim’in ruhaniyeti rehberliğine umud bağlayub az bir
164 Sa’di b. Abdü’l-Müte’al, Selimname, neş. Salih Akın, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, Mezuniyet Tezi, İstanbul, 1974, s. 5. Hakkında çok fazla bilgi bulunmayan müellifin Kanuni Sultan Süleyman döneminde yaşadığı tahmin edilmektedir. Eser bazı hususlarda Celâlzâde Mustafa Çelebi ve Kemalpaşazâde’nin Selimnameleriyle benzerlik göstermektedir. Ayrınlı bilgi için bkz: Şehabeddin Tekindağ, a.g.m., s. 219-220; Ahmet Uğur, a.g.md., s. 441. Çalışmamız için Selimname’den alıntılanan metnin transkripti Salih Akın’a aittir. 79 insanla ordu-yi hümayundan ayrılub yola girdi ve emel edinilen durağa rahat gönlle irdi. ”165 Esere göre Kudüs’e akşam saatlerinde ulaşan Sultan gecesini fazilet içinde geçirebilmek ve ibadetle meşgul olmak için kutsal yerleri ziyaret etmiştir. “O gice ki Beytü’l-makdis’e ulaşılmak başarıldı, temiz gönüllü Sultan ihya-yi leyl etmek eğilimiyle kutsal yerleri ziyarete başladı. İrtesi Hazret-i İshak, Yakub ve Yusuf’ün, salat ve selam Peygamberimize ve anlara olsun, temiz kabirleri ziyaretine gidildi. Kur’an bostanında nağmeler çağlatan bülbül, Padişahın has hafızı Tanrının fazlı ile öğülsün, Isfahanlı Hafız Mehmed uygun ve düzgün ezgilerle aşr-i şerifler tilavet etti. ”166 Eserde Yavuz Sultan Selim’in Kudüs’te dağıttığı ihsanın fazlalığı denizlerin uçsuz bucaksızlığına benzetilmiştir. “Böylece İsrail peygamberlerinden iki yüz nebinin mezarı olmağla tanınan Dahme-i müteberrike’yi ziyaret idüb kentin fakirlerini sadakalarla zengin eyledi. Ol ay gibi parıldayan beldede yaşayanları ihsanları denizinde boğulurcasına kandırdı.” 167 Çerkezler Kâtibi Yusuf’un Selimnâmesinde ise Kudüs ziyareti bir cümle ile geçilmiş, Yavuz Sultan Selim’in peygamber kabirlerini ziyareti ve dağıttığı sadakadan bahsedilmiştir. “Padişah muhtasar kullarıyla askerden ayrulub ziyaret-i bârigâh-ı Mescid-i Aksa, senây-ı muallâ, mekan-ı enbiyâ-ı izâm ve evliyây-ı kirama teveccüh edüb çok sadakât verdi. ”168 165 İsmet Parmaksızoğlu, a.g.e., s. 305. 166 İsmet Parmaksızoğlu, a.g.e., s. 306. 167 İsmet Parmaksızoğlu, a.g.e., s. 306. 168 Mehmet Doğan, a.g.t., s. 109. 80 Yavuz Sultan Selim Kudüs’te sadece Müslümanlara ihsanda bulunmakla kalmamış Sultan’ın Kudüs ziyareti esnasında kendisini karşılamaya gelen Ermeni Patriği III. Serkis’e bir ferman vererek Kudüs Ermeni’lerine de büyük haklar tanımıştır. Bu fermana göre Kudüs’teki ibadethaneler eskiden hangi şartlarda varlık gösteriyorsa o şartlara haiz olmaya devam edecektir. Böylece Kudüs’teki Patrikhane Osmanlı yönetimini tanımıştır. 169 Yavuz Sultan Selim Hristiyanlara da lutüfkâr davrandığına dair kayıtlar vardır. Hristiyan bir tacirin Papa’ya gönderdiği mektuptan bahseden Feridun Emecen, bu mektupta Yavuz Sultan Selim’in Kudüs ziyaretleri esnasında Hz. İsa’ya atfedilen mezarı da ziyaret ettiği hatta mezarın daha iyi görünmesi için çevre düzenlemesini yaptırdığı bilgisini sunmaktadır. 170 İncelenen kaynaklardan anlaşıldığı üzere Yavuz Sultan Selim Kudüs ziyareti boyunca sadece Müslüman halka değil diğer dini unsurlara da oldukça lutüfkar davranmıştır. Her kesimin teveccühünü kazanmayı arzu etmiş olacağı düşünülen Sultan hakların teminatı konusunda da oldukça hassas davranmıştır. Yavuz Sultan Selim’in Kudüs’ü ziyareti Selimnâmelerde hususiyetle işlenen konulardan biri olmuştur. Zira “Âlem Padişahı” Sultan’ın, Kudüs gibi İslam dünyası için kutsiyeti tartışılmaz bir şehri ziyaret etmesi, halkına bol ihsanda bulunması, kutsal mekanlara ehemmiyet göstermesi oldukça önemli görülmüştür. Nitekim dönem kaynakları da Sultan’ın bu özel ilgisine kayıtsız kalmamıştır. Selimnâmeler, Kudüs ziyaretini ayrıntıları ile işlemiştir. Çalışmamız için kullanılan Selimnâmelerin geneli ziyaretin kısa tutulup sefer için ordunun yanına dönüldüğü, şehir halkına ve kutsal mekanlara oldukça fazla ihsanda bulunulduğu, Peygamber kabirlerinin Sultan’ın özel ilgisine mazhar olduğu gibi konulara değinmiştir. Kaynaklarımızın ayrıldığı başlıca ayrıntı ise Sultan’ın Kudüs’ü ziyarete nerede karar verdiği konusu olmuştur. Yavuz Sultan Selim’in Remle’de iken bu ziyarete çıkmaya niyet ettiği hususunda Selimnâmelerin büyük çoğunluğunu hemfikirdir. Fakat Gazze ve Şam’da bu kararın alındığını ifade eden Selimnâmeler de vardır. Mesela, Kemalpaşazâde, Sa’di b. Abdülmüteal ve Hoca Sadeddin’in Selimnâmelerinde Gazze’de iken ziyaret etmek kararı alındığı ifade edilirken Ada’i-yi Şirazi’nin Selimnâmesinde Şam şehri 169 Yavuz Ercan, a.g.e., s. 15. 170 Feridun Emecen, a.g.e., s. 259. 81 gösterilmiştir. Şirî’nin Selimnâmesi ise Kudüs’ün Halilürrahman’dan sonra ziyaret edildiğini yazan tek kaynağımızdır. Kutsal yerlerin hâdimi ve hâkimi olmayı kendine şiar edinmiş Sultan’ın Mısır seferi esnasında güzergâhını değiştirmek suretiyle de olsa üç büyük din için mukaddes kabul edilen toprakları ziyaret etmesi bu anlamda gayet anlaşılır olmuştur. Zira Sultan hem askeri hem de manevi gücünün tabiiyeti altına girecek olan halklar tarafından bilinmesini istemiş olmalıdır. |
