T. C. Fatih sultan mehmet vakif üNİversitesi LİsansüSTÜ EĞİTİm enstiTÜSÜ tarih anabiLİM DALI tarih programi yüksek lisans tezi

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM 
3. SÜLEYMANNÂMELERDE KUDÜS 
Osmanlı idaresi altına girdikten sonra Kudüs’ün tümüyle ihya olması Kanuni 
Sultan Süleyman dönemine rastlamaktadır. Kudüs’teki imar faaliyetleri şehre 
Osmanlı damgasını vurmuştur. Kanuni Sultan Süleyman dönemini ele alan en önemli 
kaynaklar ise Süleymannâmelerdir. Bu bölümde de Kudüs’teki imar ve onarım 
çalışmalarının Süleymannâmelere ne şekilde yansıdığı üzerinde durularak bu eserler 
özelindeki Kudüs yazımına dikkat çekilmeye çalışılmıştır. Bu bölüm iki başlık 
altında ele alınmıştır. Kanuni Sultan Süleyman ve Kudüs başlığı altında, 
Süleymannâmelere yansıyan Kudüs yazımına dikkat çekilmeye çalışılmıştır. Bu 
bölüm için Süleymannâmeler özelinde en önemli kaynağımız Eyyûbî’nin Menâkıb-ı 
Sultan Süleyman adlı eser olmuştur. Araştırılan Süleymannâmelerin büyük bir 
kısmında Kudüs yazımına rastlanmadığı için dönem eseri olmasının yanında 
Kudüs’teki imar faaliyetleri ile ilgili doğrudan bilgi veren Na’imî Çelebi’nin Fezâ’il-
i Kuds adlı eseri oldukça önemli görülmüş ve Süleymannâme olarak anılmasa bile bu 
bölümde kullanılmıştır. XVI. Yüzyıl Kaynaklarında Kudüs başlığı altında ise Yavuz 
Sultan Selim ve Kanuni Sultan Süleymandönemlerinin ana kaynağı olan Selimnâme 
ve Süleymannâmelerin kendinden sonraki eserlere nasıl kaynaklık ettiği bazı örnekler 
üzerinden işlenmiştir. Bu bölüm kullandığımız eserlerin kaynak değerini göstermesi 
bakımından ele alınmıştır 
3.1. KANUNİ SULTAN SÜLEYMAN VE KUDÜS 
Kudüs’ün Kanuni Sultan Süleyman döneminde ihya edilmesi Canbirdi Gazali 
tehlikesinin bertaraf edilmesinden sonra başlamıştır. Canbirdi Gazali, Yavuz Sultan 
Selim’in görevlendirmesiyle önce Trablus, Safed, Gazze, Remle, Kudüs ve Nablus 
bölgelerine sancak beyi olarak atanmış,
171
daha sonra ise yine Yavuz Sultan Selim’in 
emriyle yaptığı hizmetler karşılığında 1518 yılında Şam beylerbeyiliğine 
171
Mustafa Cezar, a.g.e., s. 771; İbn İyas, Yavuz’un Mısır’ı Fethi ve Mısır’da Osmanlı İdaresi, 
terc. Ramazan Şeşen, Yeditepe Yayınevi, İstanbul, 2016, s. 190; Feridun Emecen, “Canbirdi Gazâlî”, 
DİA, İstanbul, 1993, C. VII, s. 142.

---

83 
getirilmiştir.
172
Bu görevlendirme Celâlzâde Mustafa Çelebi’nin Tabakâtü’l-Memâlik 
ve Derecâtü’l-Mesâlik adlı eserinde şu şekilde geçmektedir: 
“Memâlik-i Mısr Eyâletin mûmâ-ileyh Hayr Beg’e Şam ve Kuds-i Şerîf ve 
Gazze vilâyetlerinin emâretini cümle tevâbi’ u levâhıklarıyla merkûm 
Cânberdi Gâzâli’ye tevfîz u taklîd idüb berât-ı saâdet-i âyât inâyet 
olınmışdı.”
173
Hakimiyet alanı gittikçe genişleyen Canbirdi Gazali, Osmanlıdaki saltanat 
değişikliğini fırsat bilerek, Kanuni Sultan Süleyman’ın tecrübesizliğinden de 
yararlanmak isteyerek bahsi geçen bölgelerde başına buyruk hareket etmeye 
başlamıştır.
174
Nitekim Yavuz Sultan Selim’in ölümü ile birlikte isyan bayrağını 
çekmiş, bu durum da Kanuni Sultan Süleyman’ın büyük bir ordu ile üzerine hareket 
etmesine sebep olmuştur.
175
Celâlzâde bu ihanet girişimini şairlikteki maharetini de 
göstererek manzum olarak şu şekilde satırlarına taşımıştır: 
“Kadr-i lutfi bilmeğe merdüm gerek 
Lutf bilmez âdemîler kem gerek 
Etme eylik tab’-ı nâ-pâk olana 
Kıl keremler sahib-i idrâk olana 
Eylik eyler dâyim ehl-i fazl olan 
Her yaramazlık ider bî-asl olan 
Asla eyle eylerisen ger ‘atâ 
Kim meseldir asl etmezmiş hatâ 
172
Mustafa Cezar, a.g.e., s. 776; Zekeriya Kurşun, Ali İhsan Aydın, a.g.e., s. 76; İbn İyas, a.g.e., a.y.; 
Feridun Emecen, a.g.m., a.y. 
173
Celâlzâde Mustafa, Tabakatü'l-memalik ve derecatü'l-mesalik = Geschichte Sultan Süleyman