Tarix-7 2017.(Uzb). indd

III BOB. 
JAHON XALQLARI O‘RTA
ASRLARNING RIVOJLANGAN DAVRIDA
(XI–XV ASRLAR)
15-§. YEVROPADA O‘RTÀ ÀSR 
SHAHARLÀRI
Õo‘jàlik tàràqqiyoti. Yevropadà Õ–ÕI 
àsrlàrdà ishlàb chiqàrish yuksàlgan. Bu, 
eng àvvàlî, hunàrmàndchilikdà kuzàtilà-
di. Måhnàt qurîllàrining tàkîmillàshuvi, 
ustàlàr màhîràtining îshishi hunàrmànd-
chilikni dåhqînchilikdàn àlîhidà sîhàgà 
àylàntiràdi. 
Dåhqînchilikdà ikki dàlàli àlmàshlàb 
ekish o‘rnini uch dàlàli àlmàshlàb ekish 
egàllàydi. Undà ekinzîr uchgà bo‘li-
nib, birinchi qismigà kuzgi, ikkin 
chisigà 
bàhîrgi g‘àllà ekilsà, uchinchi màydîn 
shudgîr holidà qîldirilib, yerga dàm 
bårilgàn. Bu usuldà yerning yarmi emàs, 
uchdàn ikki qismi bànd bo‘lishi, màh-
sulît yetishtirishni ko‘pàytirish imkînini yaràtàdi.
Îg‘ir g‘ildiràkli plugning tàrqàlishi g‘àllàni ekish-
dàn îldin yerni 2–3 màrtà hàydàsh uchun imkoniyat 
yaratgan. Bo‘yinturuqning kàshf eti 
lishi esà plugni îtgà 
qo‘shib yerni hàydàshni tåzlàshtirgan. Hîsildîrlikning 
îshi 
shi dåhqîn õo‘jàligidà îrtiqchà màhsulîtning ko‘pa-
yishiga va uni hunàrmàndchilik buyumlàrigà àyirbîshlàsh-
ga yo‘l ochgan.
Jahon tarixi uchun o‘rta asrlarning rivojlangan davri 
XI – XV asrlar hisoblanadi. 
53-rasm. Plug 
bilan yer haydash
5 — Jahon tarixi 7

---

66
III BOB. JAHON XALQLARI O‘RTA ASRLARNING RIVOJLANGAN DAVRIDA
birinchi yili
uchinchi yili
ikkinchi yili
kuzgi ekin
shudgor
bahorgi ekin
kuzgi ekin
kuzgi ekin
shudgor
shudgor
bahorgi ekin
55-rasm. O‘rta asr 
shahri
54-rasm. Uch dalali almashlab ekish
Hunàrmàndlàr tàyyorlàydigàn bu 
yumlàrning turi, sîni, 
sifàti îshib bîrgan. Låkin qishlîqdà fåîdàl hukmronligi 
ta’sirida hunàrmàndning erkinligi chåklàngàn. Nàtijàdà ulàr 
qish 
lîqlardàn qîchib, o‘z buyumlàrini tàyyorlàsh và sîtish 
imkîniyati bo‘l 
gàn jîylàrgà kå 
tà bîshlàganlar.