Texnologiyasi

4 8 -§. Yer va undan foydalanish
167

---

Masalan, yuridik va jismoniy shaxslaming yer uchastkalariga egalik 
qilishi, doimiy va muddatli foydalanishi, meros qilib qoldirishi mumkin- 
ligi “Yer kadastri” haqidagi qonunning 17, 18, 19-moddalarida belgilab 
qo‘yilgan. 19-moddada 0 ‘zbekiston respublikasining fuqarolari dehqon 
xo‘jaligi yuritish uchun, yakka tartibda uy-joy qurish va obodonlashti- 
rish uchun, bog'dorchilik va uzumchilik yuritish uchun, yer uchast- 
kasini meros qilib qoldirishdek huquqlarga egadirlar deyiladi.
Qishloq xo'jaligiga mo'ljallangan yerlar Yer kadastrining 6-bobida
43-m oddadan 58-moddagacha aniq va huquqiy tomonlari aks ettirilgan.
Qishloq xo‘jaligi kooperativlari (shirkat xo‘jaliklari), boshqa qishloq 
xo‘jaligi korxonalari, muassasalari va tashkilotlarining yerga egalik 
qilishi belgilangan, 49- moddada, qishloq xo‘jaligi kooperativi (shir­
kat xo'jaligi) - tovar qishloq xo‘jaligi m ahsuloti yetishtirish maqsa- 
dida pay usuliga asoslatiadi va ishlab chiqarish faoliyatida, asosan oila 
(jamoa) pudrati asosida shaxsan ishtirok etuvchi mulkiy pay egalari 
b o ‘lgan a'zolarini birlashtiradi.
Qishloq xo‘jaligiga m o'ljallangan yerlar qishloq xo‘jaligi koopera- 
tivlariga (shirkat xo'jaliklariga), boshqa qishloq xo'jaligi korxonalariga 
tovar qishloq xo'jaligi ishlab chiqarishini yuritish uchun beriladi. Yerga 
doimiy egalik qilish huquqi tum an hokim ining qarori bilan tasdiqlab 
qo'yiladi. Yerlar pay jam g‘armasiga beriladi. Pay jam g ‘armasi shirkat 
a ’zolari o'rtasida mulkiy paylarga taqsimlanishi lozim. Mulkiy pay har 
bir shirkat a ’zosining ulushini belgilaydi va yakuniy darom adi (foy- 
dasi) dan dividendlar tariqasida taqsimlanadi.
Yerlarni muhofaza qilish (II) bobida yer egalariga yerlardan u num ­
li foydalanish, uning unum dorligini, xossalarini tiklash, yerlarni 
eroziyadan, sellardan, suv bosishidan, sho‘rlanishdan, ifloslanish- 
dan saqlash, oldini olish tadbirlarini ko‘rish vazifasi yuklatilgan.
Yer kodeksida yerlardan foydalanish ham da ularni muhofaza qilish 
ustidan nazorat qilish, bu ishda davlat nazoratini o ‘m atish, yerdan 
foydalanishdagi zararlarni qoplash, yer to ‘g‘risidagi qonun hujjatlarini 
buzganhk uchun javobgarlik masalalari atroflicha ko'rsatib qo‘yilgan.
Quyidagi holatlarda aybdor shaxslar qonunda belgilangan tartibda 
javobgar b o ‘ladilar:
— yerlardan maqsadli foydalanilmaganlikda;
— yer uchastkalarini o ‘zboshimchalik bilan egallab olganlikda;
— yerlarni yaroqsiz holatga keltirganlikda va ifloslantirganlikda;
168

---

— yerlarga ruxsatsiz qurilish obyektlari qurganlikda;
— vaqtincha foydalanishdagi yerlar m uddatida qaytarihuaganlikda;
— Davlat Yer kadastri m a'lum otlari buzib ko‘rsatilganlikda;
— o ‘zboshimchalik bilan pichan o ‘rish va chorva mollar boqqanlikda;
— yow oyi o ‘tlar va zararkunandalarga qarshi kurash choralarini 
ko'rm aganlikda;
— yerdan xo‘jasizlarcha foydalanganlikda va boshqa holatlarda.
«Davlat Yer kadastri to ‘g‘risida»gi 0 ‘zbekiston respublikasining
qonuni 1998-yil 28-avgustda 0 ‘zbekiston RespubUkasining Oliy Majlisi 
sessiyasida qabul qilingan.