Texnologiyasi

39-jadval
Turli sxemalarda chigit ekilganda ko‘chat sonining hisoblanishi
(I-usulda)
№
Ekish sxemalari
qatorlar soni
uyalar soni
1 ga dagi ko‘chat 
soni, ming tup
1
.
6 0 x llx t
2.
60x10x1
3.
90x11x1
4.
90x9x1
5.
90x15x2
13. Paxta dalasidagi haqiqiy ко ‘chat sonini aniqlash
“O'zbekiston mustaqilligi” shirkat xo'jaligining Hakimjon Burxonov 
bosh pudratchi bo'lgan 7 brigadasida 10 gektarlik g'o'za o'stirilayotgan 
maydonning ko'chat qalinligini aniqlash uchun dalaning-10 joyidan 10 
m dagi o'simlik sonini hisoblash yo'li bilan ko'chatni hisoblab chiqaramiz.
M asalan, qator orasini 90 sm qilib ekilgan paxta dalasining 10 
joyidan olingan o'sim liklar soni: 8 3 + 8 7 + 9 1 + 7 9 + 8 4 + 9 3 + 9 0 + 8 9 +
+ 72+ 76= 844
10 
ga ning 10 joyidan 10 m dan sanab chiqilgan k o 'ch atlam i 
(844:10=84,4) bo'lsak, 84,4 ga teng b o ia d i. Q ator orasini 90 sm
182

---

qilib ekilgan m aydonda 10 metrdagi o ‘simliklaming oziqlanish m ay­
doni 10x0,9=9 m 2 ga teng bo'lgani holda proporsiya yordam ida bir 
gektardagi o ‘simliklar soni topiladi.
9 m 2 yerda 84,4 ta ko 'chat bo'lsa, 10000 m2 yerda X ta tup ko'chat 
bo'ladi.
10000>84.4 
X = ------------- = 93777
D em ak, 1 ga yerda, 93777 tup ko'chat bor.
Shundan kelib chiqib, talabalarga vazifalar berilishi kerak.
14. Beda o ‘simligining ahamiyatini o'rganib, afzalliklari haqida 
ro ‘yxat tuzish
Paxtachilikda, asosan, g'o'zani beda, boshoqli-donli ekinlar bi­
lan almashlab ekish tavsiya etiladi.
Beda o'sim ligining aham iyati nim alardan iboratligini, afzalliklari- 
ni yozib chiqish kerak.
M asalan, beda tuproq unumdorligini oshiradi, beda o'stirilgan yer­
larda k o 'p m iqdorda chirindi to'planadi. 3 yil beda o'stirilgan yerda 
gektariga o 'rtacha (haydov qatlamida) 120-150 s quruq massa (beda 
ildizi) to'planadi. Beda ildizlari tarqoq bo'lib, chirigandan so'ng tu p ­
roqda bo'shliq-g'ovaklik paydo bo'ladi. G 'ovak tuproqda havo va nam
o'tishi yaxshilanadi.
Beda ildizlari chirib tuproq bilan aralashib, uning tarkibini yax­
shilaydi. Beda ildizidagi tuganaklar azot to'playdi. G ektariga 250-300 
kg gacha azot yig'iladi. Beda o'stirish bilan tuproq sho'rlanishi kamaya­
di, y er usti soya b o 'lib , nam lik yaxshi saqlanadi, tu p ro q d a suv 
bug'lanishi kamayadi. N atijada tuproq qatlam ida zararli tuzlar tepaga 
ko'tarilmaydi. Bedapoya sug'orilganda sho'ri pastga yuviladi. Ana shun­
day yerga ekilgan g 'o 'z a kasalliklari kam ayadi. M asalan, bedapoya 
buziKb, birinchi yili g 'o 'z a ekilganda 9-10% ikkinchi yili 12%, u ch in ­
chi yili 30-35% vilt kasalligi zararlagan. Begona o 't kamayib ketadi. 
C horva uchun qim m atli yem-xashak yaratiladi.