Zaxiriddin muxammad bobur nomidagi andijon davlat universiteti


Grek tilidan kirib kelgan so’zlar (Loans of Greek origin)


Download 0.76 Mb.
Pdf ko'rish
bet16/39
Sana25.11.2021
Hajmi0.76 Mb.
#177152
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   39
Bog'liq
ingliz tilida shaklan faqat birlikda turuvchi otlar va ularning ozbek tilidagi muqobillari qiyosiy tahlili hamda linguodidaktika muammolari

Grek tilidan kirib kelgan so’zlar (Loans of Greek origin) 

 

 

Singular 

Plural 

is [ɪs] 

-ata [ǝtǝ] 

 

miasmata 



basis  

crisis  


analysis  

thesis  


parenthesis  

axis  


hypothesis  

diagnosis 

 

-on [ǝn] 

 criterion  

phenomenon 

-es [i:z] 

 [ǝ]  

miasma  


bases  

crises  


analyses  

theses  


parentheses  

axes 


hypotheses   

diagnoses 

 

 [ǝ] 

criteria 

phenomena 

Lotin tilidan kirib kelgan so’zlar (Loans of Latin origin) 

 

 

Singular 

Plural 

-us [ǝs]  

stimulus 

 

-i [ai]. -оrа [ǝrǝ]. -era [ǝrǝ] 

stimuli 


 


26 

 

nucleus  



radius  

corpus 


 

genus  


 [ǝ]  

formula  

antenna 

 

vertebra 



-um [ǝm]  

datum  


stratum  

erratum 


 

-es,-ix [ɪks]  

index  


appendix 

 

matrix 



nuclei  

radii  


corpora  

genera 


-ае [i:]  

formulae (or regular - formulas)  

antennae 

 

vertebrae 



-a [ǝ]  

data  


strata   

errata 


-ices [ɪsi;z] [i:z] 

indices or indexes   

appendices or appendixes 

 

matrices or matzixes 



 

 

 

 



Boshqa tillardan kirib kelgan otlar (Other loan nouns) 

 

 

Singular 

Plural 

Fr. -ean [ou]  

tableau 

 

bureau  



It.-o [ou]  

Tempo 


-eaux [ouz]  

tableaux 

 

bureaux (or bureaus) 



-i [i]  

tempi (or tempos) 

 

Yuqorida  ko’rsatilgan  ro’yxatga  ko’ra  ba’zi  kirib  kelgan  so’zlar  ikkita  ko’plik 



shaklga ega bo’lishi mumkin: inglizcha usul va asl usul: 

[11, 141]

 

 

 

Singular 

Plural (original) 

Plural (English) 

memorandum 

memoranda 

memorandums 




27 

 

focus  



curriculum 

formula  

cherub 

foci  


curricula 

formulae 

cheribum 

focuses 


curriculums 

formulas  

cherubs 

 

Yangi  inglizcha  usuldagi  ko’plik  shaklni  badiiy  adabiyot  va  og’zaki  nutqda 



qo’llashga moyillik bor, asl usul esa til o’rganish soxasida qo’llaniladi.  

Bazi holatlarda ikki xil usuldagi ko’plik shakllarni ikki xil ma’nosi ham bor: 

Index 

indexes (list of contents of books)  



indices (a mathematical term - показатель 

Genius 


geniuses (men of talent) 

genii  (fabulous  spirits  guarding  a  place  -  духи, 



домовые

 

Professor  G.  M.  Hoshimov  otlarning  son  kategoriyasi  haqida  shunday 



ma’lumot beradi. Otlarning son kategoriyasi ikkita qarama-qarshi shakllar bilan yoki 

oppozemalar bilan ifodalanadi: 

 1) singular – boy, toy, log, chair, cap, room, phone, computer, bag, dog. 

 2)  plural  –  boys, toys, logs, chairs, caps, rooms, phones, computers, bags, dogs

[25, 34] 

Bu degani hamma otlarning albatta birlik va ko’plik shakli bor degani emas, 

chunki ingliz tilida otlarning ikkita asosiy turi mavjud: 

 1) nouns of the singularia tantum (faqat birlikda); 

 2) noun of the pluralia tantum (faqat ko’plikda). 

Birinchi  turdagi  guruhga  biz  faqat  birlik  sakliga  ega  bo’lgan  otlarni  kiritamiz, 

masalan: 

  Milk: a lot of milk, much milk, little milk 



[3]

 



  Butter: We were served scones with butter and jam. Have some bread and butter. 

  Bread: This bread is fresh/stale. Do you bake your own bread? 




28 

 



  Sugar: I don't take sugar in my coffee, thanks. 

[14]


 

  Wine: Shall we have a bottle/glass of wine with dinner? 



  Iron: Iron rusts easily. Liver is a particularly rich source of dietary iron. 

[3]

 



  Meat: I don't eat meat. (raw meat red/white meat) 

  Water: Can I have a drop of water in my whiskey, please? Is the water hot enough 



for a bath? 

  The human body is about 50% water. 



[14]

 



  Fish: Several large fish live in the pond. Sanjay caught the biggest fish I've ever seen. 

[14]


 

Agar shunday otlarning biror turi nazarda tutilayotganda (sugar, bread, meat), 

ular oldidan "piece" so’zi ishlatiladi, masalan: a piece of bread, two pieces of sugar", 

va hokazo. 

Yuqorida  keltirilgan  otlar  orasidagi  “wine”  va  “fish”  otlarini  alohida  ko’rib 

chiqishimiz  kerak,  chunki  bular  gapda  qo’llanilayotganda  doim  kesim  bilan 

moslashadi.  Lekin  shunday  holatlar  borki,  ularning  ko’plik  shakli  ham  bo’ladi: 

“wines”, “fishes”. I love Australian wines, especially the white wines. 

[14]

 

Ba’zan  “water”  so’zi  ham  ko’plikda  ishlatiladi,  lekin  bu  holat  stilistik  usullarda 



kuzatiladi, masalan: 

  The waters of the Atlantic Ocean. 



  The waters of the Andijon region are very pleasant to drink. 

"Beauty" so’zi ham ko’plikda ishlatilishi mumkin: 

  The beauties of the native land are amazing. 



  His daughters are all beauties (stylistical usage). 

“Pluralia tantum” ga tegishli bo’lgan otlar guruhida birlik shakli bo’lmaydi va ular 

“singularia tantum”dagi otlarga zid hisoblanadi, masalan: 

  Mathematics is my favorite subject. 



  Physics is an interesting scientific study of matter and energy and the effect that they 

have on each other. 

  Phonetics studies the sounds made by the human voice in speech. 




29 

 



  Linguistics is the systematic study of the structure and development of language in 

general or of particular languages. 

  Politics  



is  the  study  of  the  ways  in  which  the  activities  of  the  government, 

members  of  law-making  organizations  or  people  who  try  to  influence  the  way  a 

country is governed. 

  Rickets is a disease that children can get when their food does not contain enough 



Vitamin D. It makes their bones soft and causes their liver and spleen to become too 

large.  


  I  need  a  new pair of  trousers  to go  with  this  jacket.  Why  aren't  you  wearing  any 

trousers, David?  

  Could you pass me the/those scissors, please?  



  The town and its environs are inviting, with recreational attractions and art museums. 

  Dregs  are  the  solid  bits  that  sink  to  the  bottom  of  some  liquids,  such  as  wine  or 



coffee, which are not usually drunk. 

  The outskirts the areas that form the edge of a town or city. 



Bu otlarning umuman birlik shakli yo’q. Lekin ular kesim bilan turlicha moslashadi. 

Yuqoridagi misollarda keltirganimizdek, physics, politics, phonetics, linguistics va 

boshqalar kabi otlar kesim bilan birlikda moslashadi. 

  Physics is a science. 



  Linguistics is advancing. 

Biroq kimningdir lingvistika fani bo’yicha bilimi nazarda tutilganda shunday deyish 

mumkin:  “His  linguistics  are  good”  or  “His  mathematics  are  bad”?  Ko’rib 

turganimizdek, kesim ko’plikda. 

Yuqorida  keltirilgan  “measles,  mumps,  rickets  and  trousers,  scissors, 

environs”, otlarimiz kesim bilan ko’plikda moslashadi: The measles are dangerous 

("the" artikli doim ko’plik shaklidagi kasaliklar nomlari oldidan ishlatiladi). Mana 

yana bir qancha misollar keltiramiz: 

  My trousers are very long. 

  This scissors are very tough. 



30 

 

Agar “trousers” yoki “scissors” so’zlarini miqdorini ko’rsatib aytmoqchi bo’lsak 



"pair" so’zi ishlatiladi: 

I have two pairs of trousers or scissors. Hech qachon “two scissors” yoki   "three 

trousers" bo’lmaydi. 

Ingliz tilida ba’zi olimlar (B.A.Ilyish) va boshqalar otning "collective nouns" 

va nouns of  "multitude"  degan  turlarini beradilar.  Ba’zi otlar borki,  ular insonlar 

guruhini  (family,  government,  people,  party,  comittee,  board,  jury,  clergy,etc)  va 

jonivorlar  guruhini  (cattle,  poultry,  swine,  sheep)  ifodalaydi  va  ikki  yo’lda 

ishlatilishi mumkin: 

1) Agar  ular  yaxlit  bir  guruhni  nazarda  tutsa,  ular  birlikda  ishlatilib  "Collective 

nouns" deyiladi.  

  The government of Great Britain condemns the policy of hostile actions of the USA 

in Africa. 

2)  Agar  ular har xil insonlar  yoki  jonivorlar  guruhlarini nazarda  tutsa, ular kesim 

bilan ko’plikda moslashadi va “nouns of multitude" deb ataladi. Oldidan aniq artikl 

ishlatiladi. 

  The board are here 

  The committee are discussing the matter 

  Two people come home late 

  Two peoples are fighting for peace. 

[25, 28]


 

 

 



 

 

 



 

 

 




31 

 


Download 0.76 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   39




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling