[Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги томонидан 2019 йил 20 мартда рўйхатдан ўтказилди, рўйхат рақами 3144] Ўзбекистон Республикасининг Бюджет кодекси, Ўзбекистон Республикасининг «Бухгалтерия ҳисоби тўғрисида»

6-боб. Асосий воситаларни баҳолаш
37. Асосий воситалар активлар сифатида тан олинганда, бошланғич қиймати бўйича баҳоланади.
38. Тўлов эвазига сотиб олинган асосий воситаларнинг бошланғич қиймати қуйидаги харажатлардан иборат:
шартнома асосида қурилиш-монтаж ишларини бажарадиган пудратчи ва активларни сотувчиларга тўланадиган сумма;
рўйхатга олиш йиғимлари, давлат божлари ва асосий воситаларга бўлган ҳуқуқни сотиб олиш (олиш) бўйича амалга оширилган бошқа шунга ўхшаш тўловлар;
божхона божи ва йиғимлари;
асосий воситалар объектларини сотиб олиш (барпо этиш) муносабати билан йиғимлар суммалари (агар улар қопланмаса);
асосий воситалар объектларини сотиб олиш (барпо этиш) билан боғлиқ ахборот ва маслаҳат хизматлари учун тўланадиган суммалар;
асосий воситалар объектларини етказиб бериш (барпо қилиш) хатарини суғурталаш бўйича харажатлар;
асосий воситалар объектини сотган воситачиларга тўланадиган мукофотлар;
асосий воситаларни ўрнатиш, монтаж қилиш, созлаш ва ишга туширишга оид харажатлар;
активдан мақсадга мувофиқ фойдаланиш учун уни ишчи ҳолатга келтириш билан бевосита боғлиқ бўлган бошқа харажатлар.
39. Фойдаланиш ҳолатида ва ўз жойида бўлган асосий воситаларга қилинган харажатлар (қайта ўрнатиш ва фойдаланиш жараёнидаги харажатлар) асосий воситанинг баланс қиймати харажатлари таркибига киритилмайди.
40. Асосий воситаларни ишлаб чиқариш ёки қурилиши мобайнидаги даромадлар ва харажатлар даромад ёки харажат деб тан олинганда даромадлар ва харажатларнинг таснифларига мувофиқ ҳисобга олинади.
41. Ташкилотнинг ўзида тайёрланган асосий воситаларнинг бошланғич қиймати сифатида мазкур асосий воситаларни тиклаш (қуриш, қуриб битказиш) бўйича ҳақиқий харажатлар суммаси тан олинади. Ташкилот ўз фаолияти давомида сотиш учун активларни ишлаб чиқарганда, бу активларнинг қиймати сотиш қийматига тенг бўлади.
42. Ташкилотга бепул ёки ҳадя шартномаси бўйича келиб тушган асосий воситаларнинг бошланғич қиймати бюджет ҳисобида қайд этилган санадаги қиймат ҳамда Стандартнинг 16-бандига кўра ҳисобга олган ҳолда аниқланади.
43. Товар-моддий захиралар таркибидан асосий воситаларга ўтказилган объектларнинг бошланғич қиймати Ўзбекистон Республикаси Бюджет ҳисобининг стандарти (7-сонли БҲС) «Товар-моддий захиралар»га (рўйхат рақами 3120, 2019 йил 14 январь) мувофиқ уларнинг баланс қийматига тенг бўлади.
44. Харид қилиш вақтида хорижий валютада ифодаланган асосий воситаларнинг бошланғич қиймати мазкур стандартнинг 39-бандида назарда тутилган тегишли харажатларни ҳисобга олган ҳолда, божхона юк декларациясини тўлдириш санасидаги Ўзбекистон Республикаси Марказий банки курси бўйича сўмда белгиланади.
45. Алмашув операциялари йўли билан олинган асосий воситаларнинг бошланғич қиймати берилган асосий восита объектининг қолдиқ қийматига тенг.
Асосий воситалар қўшимча тўлов билан айирбошланган ҳолатларда алмаштириш йўли билан олинган асосий воситаларнинг бошланғич қиймати берилган асосий воситаларнинг айирбошлашда ўтказилган (олинган) пул маблағлари ёки уларнинг эквивалентлари суммасига оширилган (камайтирилган) қолдиқ қийматига тенг.
46. Тўлов пул маблағлари билан амалга оширилмайдиган шартномалар бўйича қўлга киритилган асосий воситаларнинг бошланғич қиймати улар қабул қилиб олинган кундаги қийматига тенг.
Тўлов пул маблағлари билан амалга оширилмайдиган шартномалар бўйича қўлга киритилган асосий воситаларнинг қийматини аниқлаш имкони бўлмаганда уларнинг қиймати ўхшаш асосий восита объектларининг қийматидан келиб чиқиб аниқланади.
47. Мажбурияти битта сумма сифатида кўрсатилган асосий восита объектларининг бошланғич қиймати бу суммани ҳар бир асосий восита объектининг ҳозирги қийматига пропорционал равишда тақсимлаш орқали аниқланади.
48. Мажбурият ҳисобига олинган асосий воситалар актив сифатида тан олинганда унинг бошланғич қиймати амортизация ва қадрсизланиш натижасида юзага келган зарарларни чегириб ташлаган ҳолда аниқланади.
Асосий воситаларнинг бюджет ҳисобига киритилган бошланғич қийматининг ўзгартирилишига асосий восита объектларини қайта қуриш, жиҳозлаш, модернизация қилиш, техник қайта таъмирлаш, қисман сотиш ва қайта баҳолаш ҳолларида рухсат этилади.
49. Асосий воситалар объектини қуриб битказиш, қўшимча жиҳозлаш, реконструкция қилиш, замонавийлаштириш ва техник қайта қуроллантиришга доир харажатлар, улар тугатилганидан сўнг, агар улар натижасида асосий воситаларнинг фаолият юритишининг дастлаб қабул қилинган меъёрий кўрсаткичлари (фойдали хизмат даври, қуввати, қўллаш сифати ва бошқалар) яхшиланса (ошса), бундай объектнинг бошланғич қиймати ҳам ошади.
50. Қуриб битказиш, қўшимча жиҳозлаш, замонавийлаштириш ишларига асосий воситаларнинг технологик ёки хизмат мақсадининг ўзгариши, оғирликнинг ошиши ва сифатни янада яхшилашга доир бошқа сифатлар туфайли юзага келган ишлар киритилади.
51. Реконструкция қилиш ишларига ишлаб чиқаришни такомиллаштириш ва унинг техник-иқтисодий кўрсаткичларини ошириш билан боғлиқ бўлган ҳамда ишлаб чиқариш қувватларини ошириш, маҳсулот (ишлар, хизматлар) сифатини яхшилаш ва номенклатурасини ўзгартириш мақсадларида асосий воситаларни реконструкция қилиш лойиҳаси бўйича амалга ошириладиган мавжуд асосий воситаларни қайта қуриш киради.
Техник қайта қуроллантиришга илғор техника ва технологияларни жорий этиш, ишлаб чиқаришни механизациялаш ва автоматлаштириш, маънан ва жисмонан эскирган ускуналарни модернизация қилиш ва уларни янги, унумдорлиги янада юқори бўлганлари билан алмаштириш асосида асосий воситалар ва уларнинг айрим қисмларининг техник-иқтисодий кўрсаткичларини ошириш бўйича амалга ошириладиган харажатлар киради.
52. Асосий воситаларга ўтказиладиган капитал қўйилмалар асосий воситалардан фойдаланишдан келгусида иқтисодий наф ошганда уларнинг бошланғич қийматини оширади. Келгусида иқтисодий нафни оширмайдиган бошқа барча харажатлар улар амалга оширилган даврда харажатлар сифатида тан олинади.
53. Асосий воситалар объекти актив сифатида ҳисобга олинганидан сўнг, қадрсизланиш бўйича келгусида жамланган амортизация ва зарарлар чегирилгандан кейинги қайта баҳолаш кунидаги ҳақиқий қийматини юзага келтирадиган ишончли ўлчанадиган ҳақиқий қиймати, унинг қайта баҳолаш қийматидан юзага келади. Баланс қиймати ҳисобот кунидаги ҳақиқий қийматидан фойдаланиш натижасида олинган қийматдан фарқ қилмаслиги учун қайта баҳолаш доимий равишда амалга оширилади.
54. Кўчмас мулк объектларининг ҳақиқий қиймати одатда баҳолаш йўли билан олинган бозор қиймати орқали аниқланади. Бино ва жиҳозларнинг ҳақиқий қиймати баҳолаш орқали аниқланган бозор қиймати ҳисобланади. Актив қийматининг баҳоланиши ўзига хос профессионал малакага эга бўлган баҳоловчи томонидан амалга оширилади. Аксарият активларнинг ҳақиқий қиймати бозордаги котировка нархларидан келиб чиқиб ўрнатилади (масалан, жорий бозор нархлари ер, ихтисослашмаган бинолар, автотранспорт воситалари ва ускуна ва жиҳозларнинг кўплаб турларига тааллуқли бўлиши мумкин).