Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги низомий номидаги тошкент давлат


Download 5.01 Kb.
Pdf ko'rish
bet180/217
Sana31.01.2024
Hajmi5.01 Kb.
#1817381
1   ...   176   177   178   179   180   181   182   183   ...   217
Bog'liq
5297 253 Информатика (респ-ка)

Список использованной литературы 
1. 
Митрофанов Ю.И., Рогачко Е.С. Методология системного анализа: Учеб. 
пособие. - Саратов: Изд-во «Научная книга», 2007. - 104 с. 
 
ЛАБОРАТОРИЯ МАШҒУЛОТЛАРИДА МУОММОЛИ ЎҚИТИШ 
 
Раджапова О., Тўрақулова М. – ТДПУ 
Кейинги вақтларда муаммоли ўқитишга кўпчилик ўқитувчилар эътибор 
бермоқдалар, бу бежиз эмас. Чунки физика фанини ўқитишда дарсларни 
муаммоли ўқитилиши, талабаларни турли далиллар йиғиндисини билибгина 
қолмай, 
уларнинг 
онгини, 
фикрлаши, 
қобилятларни 
максимал 
ривожлантиришни таъминлайди. 
Ўқитиш жараёнида “муаммо” деган сўз - очиш ёки жавоб бериш йўли 
талабаларга таниш бўлмаган назарий ёки амалий саволларнинг қўйилиши билан 
ифодаланади. Бундай масалаларни очилиши маълум алгоритмга тўғри 
келмайди. Шу сабабли, муаммоли ўқитиш пайтида талабанинг фаолияти ҳар 
доим ижодкорлик рухида бўлиши керак. Физика фанини табиатнинг асосий 
қонунларини ўргатади. Физика фанини ўзлаштиришда талабаларнинг фаол 
фикрлай олиши асосий маънога эга. Фанни ўқитишдаги муаммолилик, фикр 
юритишнинг манбаи ва билишнинг воситаси сифатида хизмат қилади. Демак, 


323 
ўқитиш жараёнида ўқув муаммоси қуйидаги шартларнинг бажарилиши лозим.
Талабалар ўқиш жараёнида физик ҳодисани: 
а) билишнинг мураккаблиги сезилса; 
б) билишга қизиқиш бўлса; 
в) билиш жараёни уларнинг бошланғич тажрибаларига ва билимларига таяниб 
олиб борилса, муаммоли ўқитиш муваффақиятли бўлади.
Ўқув муаммосини ечишга талабаларнинг жалб қилиниши бўйича, унинг 
асосан уч қисмга бўлиш мумкин; 
- бутун гуруҳга мўлжалланган муаммолар; 
- кичик гуруҳларга мўлжалланган муаммолар 
- якка шахсларга мўлжалланган муаммолар; 
Бутун гуруҳга мўлжалланган муаммолар асосан янги мавзуни тушунтириш 
пайтида талабаларни жамоа ижодкорлик ишига жалб қилиш мақсадида 
қўллайди. Физика фанини муаммоли ўқитишни амалий ва лаборатория 
машғулотларида, кичик гуруҳларда қўллаш қулай. Масалан; “ Фотометрия 
қонунларини ўрганиш” мавзусидаги лаборатория ишидаги, муаммоли вазиятини 
кўриб ўтайлик. Эталон лампанинг ёруғлик кучи орқали номаълум лампанинг 
ёруғлик кучини аниқлаш қуйидаги ифода орқали амалга оширилади, яъни:
2







z
H
z
H
r
r
I
I
,
Ёругликнинг ютилиш коэффицентини қуйидаги формуладан фойдаланиб, 
 
 
 
 
x
r
r
r
r
r
r
r
r
I
I
r
r
r
r
I
I
I
I
э
н
э
н
э
н
э
н
T
T
э
н
э
н
э
T
э
T


































2
''
''
2
2
''
2
''
2
'
2
'
02
01
''
''
02
01
ln
берилган қурилмада хира шиша орқали ёруғликнинг ютилиш коэффицентини 
аниқлаш учун керакли физик катталикларни тажрибада аниқланар эди.
Муаммоли вазиятни юзага келтириш учун визуал фотометр ёрдамида оддий 
лампанинг сочилиш индикатрисасини аниқлаш вазифасини топширилади. 
Берилган вазифани бажариш учун хам берилган қурилмадан фойдаланилади. 
Қуйилган муаммодан мақсад визуал фотометр ёрдамида оддий электр 
лампаларининг сочилиш индикатрисасини ўрганишдир. 
Лаборатория ишини бажариш тартиби: 1). Визуал фотометр ёрдамида 
текширилаётган лампанинг ёруғлик кучи аниқланади. Ёруғлик кучининг 
хатолиги хисоблангандан кейин аввалги бажарилган иш билан таққосланиб 
олинган натижага ишонч хосил қилингандан кейин текшириладиган лампани 
горизонтал текисликда хар 10
0
га буриб ёруғлик кучи аниқланади. Буриш 
бурчаги лаборатория шароитида 0
0
- 90
0
гача.
2). Текширилаётган лампадан тарқалаётган ёруғлик оқимлари унинг вольфрам 
симларига нисбатан симметрик бўлади. Шунинг учун вольфрам симлари 
текислигига тик йўналишдаги ва марказдан ўтувчи текисликка нисбатан 
тарқатадиган ёруғлик оқими Ламберт қонунига бўйсинади. Натижада бу 


324 
текислик бўйича тарқалаётган ёруғлик оқими анизатропик кўринишда бўлади. 
Ишни бажариш жараёнида анизатропик даражаси аниқланади. Вертикал тикка 
нисбатан сочилиш манзараси ёки нурнинг тарқалиш манзараси бир хил бўлади. 
Шу сабабдан текисликнинг бир қисми учун олинган натижани иккинчи қисми 
учун симметрик кўчириш лозим. Натижада қуйидаги (1-расм) кўринишдаги 
манзара ҳосил бўлиши керак.

φ 
1- Расм.
Олинган натижалар лаборатория тавсифномасида берилган чизмага мос 
келиши керак. 

Download 5.01 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   176   177   178   179   180   181   182   183   ...   217




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling