Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент давлат иқтисодиёт

қарз олишнинг махсус ҳуқуқлари (СДР)ни 
чиқара бошлади. СДР нақд пул кўринишида бўлмай, фақат 
ХВФ махсус ҳисобварақларида кредит ёзувлари кўринишида 
амал қилади ва фондга аъзо мамлакатларнинг Марказий 
банклари ўртасидаги ҳисоблашувларда фойдаланилади.
Европа 
валюта тизими 1979 йилда Европа иқтисодий 
ҳамжамиятига кирувчи давлатлар томонидан валюта 
курсларини барқарорлаштириш мақсадида ташкил этилиб, 
бу давлатлар ўртасидаги тўлов жараёнларида амал қилувчи 
Европа валюта бирлиги – ЭКЮ муомалага киритилди. 
Иқтисодий ва валюта иттифоқи (ИВИ) Европа 
валюта тизими амал қилиши натижасида ташкил этилиб, у 
қуйидагиларни тақозо этади:
- молия бозорларининг тўлиқ интеграциялашуви;
- капиталлар ҳаракатининг тўлиқ эркинлашуви;
- барча валюталарнинг тўлиқ конвертациясини 
таъминлаш ва пировардида миллий валюталарни ягона валюта 
билан алмаштириш.
Халқаро тикланиш ва тараққиёт банкининг (ХТТБ) 
ҳам фаолияти халқаро валюта-молиявий муносабатларни 
тартибга солишга йўналтирилган бўлиб, у ўзининг иккита 
филиали – Халқаро молиявий корпорация (ХМК) ҳамда 
Халқаро ривожланиш ассоциацияси (ХРА) билан биргаликда 
Жаҳон банки таркибига киради.
ХВФнинг аъзоси бўлган мамлакатлар ХТТБнинг аъзоси 

---

835
бўла олади. ХТТБ томонидан тақдим этиладиган қарзларнинг 
асосий қисми қарз олувчи мамлакатларнинг иқтисодиётини 
таркибий қайта қуриш имконини берувчи лойиҳа ва 
дастурларни амалга оширишга йўналтирилган узоқ муддатли 
кредитлар ҳисобланади.
Халқаро молиявий корпорация (ХМК)нинг фаолияти 
устун равишда ривожланаётган мамлакатларнинг хусусий 
секторини молиялаштиришга йўналтирилади. 
Халқаро ривожланиш ассоциацияси (ХРА)нинг асосий 
фаолияти эса кўпроқ қолоқ мамлакатларга имтиёзли ёки 
фоизсиз кредитлар ажратишга қаратилган.