Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси олий ва ўрта


Download 6.38 Mb.
Pdf ko'rish
bet240/249
Sana21.11.2023
Hajmi6.38 Mb.
#1791531
1   ...   236   237   238   239   240   241   242   243   ...   249
Bog'liq
44-y-Investisiyani-tashkil-etish-va-moliyalashtirish.Darslik-N.G.Karimov-va-bosh.-Т-2011

10.13. Шарп усули
Марковиц усули куп маълумотлар хисобига портфелни оптимал 
вариантини эмас балки факат портфелни самарасини аниклайди, 
Шарп усули эса кам маълумотлардан фойдаланилади ва Марковицни
қисқартирилган усули хам дейилади.Агар Марковиц мултииндекс 
усулини кенг ёйган бўлса,Шарп эса ягона индекс усули ёки диогонал 
усули дейилади. Шарп хар бир акцияни соф фойдасини умумий 
бозор индекси билан солиштириш орқали корреляция(ейиштирилади-
келишилган) 
қилинади, 
бу 
портфел 
самарасини 
топишни 
қисқартиради. 
Шарп 
акцияларни 
хар 
бирини 
иккинчисига 
нисбатан 
ковариацияси(комбинация)ни аниклаш зарур эмаслиги айтиб утди. 


773 
Хар бир акциялар барча бозорларда ўзаъро характда бўлишини 
аниклаш етарли бўлади.Қимматли қоғозлар тўғрисида фикр 
кетаётганда мос холда барча қимматли қоғозлар хажмини хисоб 
китобини олиш зарур.Бирок шуни айтиш керакки, қимматли 
қоғозлар, хаммадан хам акциялар барча мамлакатларда етарли куп. 
Булар билан хар куни биржа ва биржадан ташкарида амалга 
оширилаётган шартномалар сони нихоятда куп. Акциялар бахолари 
доимий ўзгариб туради, шу сабабли бозорни умумхажмини
кандайдир кўрсаткичларини аниклаш амалий жихатдан умуман 
имкони йукдир.Шу сабали биз аникланган қимматли қоғозларни 
айрим сонларини танлаб оламиз, бу барча қимматли қоғозлар бозор 
харакатини характерлаш учун етарли хисобланади.Шундай бозор 
кўрсаткичлари сифатида биз фонд индексларидан фойдаланишимиз 
мумкин. Отрицател корреляцияга эга акция ёки қимматли 
қоғозларни даромадлилигини топиш етарли кийин бўлганлиги 
сабабли, биз бунда хар бир акцияни 2 чисига нисбатан ўзаъро 
характерини боғликлигини кўриб чиқамиз
Куп акциялар бахоларини ўсиш тенденциясига эга бўлиб,бунда 
иқтисодиёт ўсаётганда эришилади, бахоларни пасайиши эса
иқтисодиётдаги ўсишни тушиш юзага чиқанда бўлади. 
Билган холда, бир нечта акцияларни топиш мумкин, бу қайсики 
бу вақтда бошқа акцияларни бахоси тушган вақтда асосий 
холатлар(обстоятельства)ни ўзгариши хисобига бошқа акциялар 
бахоси ортадим. Бу вақтда бир акцияларни бахолари пасаётган вақтда 
бундай акцияларни келажакдаги бахоларини топиш кийин.Шундай 
қилиб хаттоки портфел хажми куп бўлган акциялар хисобига 


774 
шаклланган акцияни рискли даражаси юқори бўлиб, битта корхона 
акциясига маблағқўйилган бўлса хам уни рисклилик даражаси паст 
бўлса хам уни бахосини аниклаш кийин. 
Шунинг учун портфел структурасига таъсир этувчисини аникрок 
бўлиши, расмда агар портфелдаги акция сони ортаётган бўлса
портфел риски кандай пасайишини кўрамиз.12,9 
Ню Йорк фонд биржасида котировка қилинаган бир акция 
хисобига шаклланган «ўртача портфелнь» учун стандарт ўзгариши 28 
% ни ташкил этди.Ўртача портфел қайсики хохлаган 2хил акция 
хисобига шаклланган портфел стандарт ўзгариши –авалгига нисбатан 
камрок яъни 25%. Агар портфелдаги акциялар сонини 10 тага
етказилса, у холда портфелнинг шундай риски 18 % гача 
камаяди.Графикдан кўриниб турибдики, портфелда пасайиш 
тенденцияси вужудга келиб, айрим чагарагача ўз меъёрида портфел 
хажмини ўсишига ўхшаб якинлашади. Барча акциялардан ташкил 
топувчи портфел –бозор портфели дейилиб уни стандарт ўзгариши 
15,1% да бўлиши зарур.Шундай қилиб, агар акция портфел таркибида 
бўлса, составида 40 ва ундан ортик бўлса рисклар алохида ўзаъро 


775 
акцияларга боғлик бўлиб, тахминан унинг ярми олиб ташланган 
бўлиши мумкин.Шундай бўлганда хам айрим рисклар (кенг 
бўлмаган) диверсификацияланган портфел сифатида хамма вақт 
колиб кетади.
Акция 
рискини 
бу 
қисми 
портфел 
акциясини 
диверсификациялаш 
орқали 
бартараф 
этилиб, 
бу 
диверсификацияланган (ўхшашликлар; носистематик, махсус, якка 
холдаги) риск дейилади; йук қилинмайдиган рискларни бу қисмини –
диверсификацияланмайдиган рисклар (ўхшашликлар; системали ва 
бозор) дейилади. 
Фирмани махсус рискига- қонунчилик Билан боғлик, забастовка 
ва алохида фирма рахбарлари томонидан йўл қўйилган камчиликлар 
орқали вужудга келадиган рискларкиради. 
Бозор рискига- бу барча корхоналар фаолиятига таъсир этувчи 
маълум 
омиллар 
орқали 
шаклланадиган 
рисклар.Уруш,инфляция,ишлаб чиқаришни тушиши, фоиз ставкани
ортиши ва бошқалар. 
Инвесторлар талаб этаётган соф фойда нормасидан юқори 
бўлган,рисклилик даражасидан юқори бўлган, риск учун мукофот 
талаб этади.Инвесторлар портфел акциясини ушлаш орқали
портфелдаги якка акция рискига нисбатан портфел рискига дучор 
бўлади,буна савол туғилади; хар бир алохида акцияни рискини 
кандай бахолаш зарур? 
Бунга жавобни молиявий активларни бахолаш усули жавоб 
беради. 


776 
Индивидуал 
акцияни 
рискига 

унинг 
кенгрок 
диверсификацияланган портфел рискига қўйилган жамғармадир. 
Мисол. Якка инвестор учун акция риски «дельта» деб аталувчи 40 та 
акциядан таркиб топган портфел ёки инвестицион фонд учун 300 
акциядан иборат портфеллар мазкур вклад орқали бахоланиб, 
«дельта» акция портфел рискига олиб борилади. Агар уни ўз ўзидан 
ушлаб турган бўлса у холда бу акция юқори рискли хисобланади. 
Агар бунинг асосий қисмини диверсификация орқали бартараф 
этилган бўлса, у холда риск ёки бунга қўйилган маблағнинг 
портфелдаги риски ахамиятсиз хисобланади. 
Савол туғилади:Барча акциялар ўз маъноси бўйича рисклилик 
даражаси 
бир 
хил 
бўлиб 
хисобланмайдими, 
портфелни 
диверсификация қилиш хисобига барча рискларга таъсир эта олмайди 
ёки бартараф эта олмайди? Жавоб- йук. Турли акциялар риск 
протфелида турли хил бўлади. Бу рискни кандай улчаш мумкин?. 
Риск качонки портфел диверсификация қилингандан сўнг бартараф 
этилмаган бозор ва мақсадли рисклар колади.Шу сабабли индивидуал 
акция риск таркибига кирувчиларни қўйидаги яъни мазкур акцияни 
юқори ва паст томонга бозор билан бирга харакати орқали улчанади. 

Download 6.38 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   236   237   238   239   240   241   242   243   ...   249




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling