Fazaviy tezlik. Bir jinsli muhitda

H₁ ravshanlik yo'nalishga bog'liq kattalik. Ba'zan bu kattalik yo'nalishga bog'liq bo'lmasligi mumkin. Bunday manbalar LamiKii qonuniga bo'ysunuvehi manbalar deyiladi (Faqat absolyut qora jism ana shunday manba bo'ladi). Har birqismi yorug'likni bareha tomonga tekis soehadigan xira sin yoki rnuhitlar Lambert manbalariga birmuneha o'xshaydi.
Quyoshning ravshanligi markazidan ehetiga tomon birmuneha pasayib, radiusining 3/4 qismieha masofada ravshanlik disk marka/.idagi ravshanlikning taqriban 80% ini tashkil qilgani tajribada aniqlangan bo'lsada. Quyosh sirti Lambert qonuniga aneha yaqin qonun bo'yieha nurlanadi.
Yorituvehanlik (S). Ravshanlik tushunehasi bilan 5 yorituv- ehanlik tushunehasi uzviy bog'Iangan bo'lib. u integral kattalik, ya’ni birlik sirtdan bareha yo'nalishlar bo'yieha 2x fazoviy burehak iehiga yuborilayotgan to'la oqiindir. Shunday qilib, yorug'lik ehiqaruvehi a yuzadan bareha yo'nalishlar bo'yieha tashqariga yuborilayotgan to'la oqim Ф bo'Isa, u ho Ida yorituvehanlik

bo'ladi. Bu yerda о - manhaning yorug'lik soehayotgan yuzi. Yurituvehanlik bilan ravshanlik orasida
S = TiB (1.38)
bog'liqlik bor. Syorituvehanlik, E yoritilganlikdek o'lehamga ega va sirt birligiga to'g'ri kelgan oqimdan iborat. Yorituvehanlik sinning yorug'Ianishini, ya’ni sin birligidan ketayotgan yorug’lik oqiinini xarakterlaydi. YoHtiIganIik sin birligiga kelayotgan yorug'lik oqiinini xarakterlaydi.




R =


о eos idft

(I 39)
Yorug'lik oqimining intensivligi (K). Yorug'lik maydonini xurakterlash uehun yorug'lik oqimining intensivligi tushunehasini kiritish mumkin. Birlik fazoviy burehak iehiga oqayotgan yorug'lik oqimi katlaligi tushuniladi va uni quyidagiehayozish mumkin:
Yorug'lik ehiqarayotgan sirtni xarakterlashda ravshanlik qanday rol o'ynasa, yorug'lik oqimining intensivligi yorug'lik maydonini xarakterlashda shunday rol o'ynaydi. Shuning uehun ko'pineha yorug Uk oqimining rav.ihanligi deb ham alaladi.
Yorug'lik o'lehashlarida ishlatiladigan hirliklar
Xalqaro yoritish komissiyasi odam ko'zini yorug'lik energiyasini qabul qiluvehi sifatida olib. yorug'lik oqiinini ko'rish sezgisi bo'yieha baliolanadigan nur energiyasi oqimi deb ta'rifladi.
Yorug'lik oqimi va boshqa yorug'lik texnikasi kattaliklarini arnalga oshirish uehun shartli yorug'lik etaloni ishlatiladi.
Xalqaro kelishuv bo'yieha 1948 yil 1-yanvarda yorug'likning qayta tiklanuvehi yangi etaloni kintilgan bo'lib, u (oza plati- naning qotish temperaturasida (2046,6 K) qo*Ilaniladigan absolyut qora jism ko'nnishida yasalgan. Kossiyada bunday etalon metallurgiya ilmiy tekshirish instituti fotometriya laboratoriyasida yasalgan.
Yorug'lik kuebi birligi kandela (kd). Hozir tilga olingan
yorug'lik etalonining —sm’ yuzidan normal yo'nalishda ehiqayotgan
60
yorugMik kuehining I qismiga teng. Oldin yorugMik kuehining birligi
60
sham bo'lib, u 1,005 kd ga teng edi.
YonigMik oqimi birligi lyumen (Im) - I kd Ii yorugMik manbaining I sterradian fazoviy burehak iehiga yuboradigan oqimidir. Agar manbaning Iur qanday yo'nalishi bo'yieha yorugMik kuehi I kd ga teng bo'lsa, u holda manba 4к /m=12,5 Im ga teng toMa yorugMik oqimi beradi. Yangi yorugMik etaloni normal yo“nalish bo'yieha lsm^: dan 60 Im/sr ga teng oqim beradi.
Yoritilganlik birligi Iyuks (Ik) boMib, u Im^r yuzaga tekis taq- simlangan I Im oqimga mos keladigan yoritilganIikdir:
I Ik =I Wlm².
Shunday qilib, I Ik - nurkazida bareIu tomonga tekis nurlanadigan I kd Ii manba joyIashgan va radiusi I m boMgan shar sirtida hosil qilinadigan yoritilganlikdir.
Yorituvehanlik xuddi yoritilganlik kabi ImJm² hisobida ifodalanadi. Biroq bu yerda bu kattalik olinayotgan oqimga emas, balki ehiqayotgan oqimga tegishli.
Kavshanlik (B) birligi sifatida o'ziga perpendikulyar yo'naiislkda har bir kvadrat metrdan I kd yorugMik kuehi beradigan yuzaning ravshanligi olinadi. Shunday qilib, ravshanlik birligi kvadrat metrga kandeta boMadi: kd/m*.
Ilmiy adabiyotlarda quyida sanab oMilgan boshqa birliklar ham ishlatiladi:

Nomi

BeIgLsi