Ferma sterjenlaridagi zo‘riqishlarning ta’sir chiziklari. Shpringelli fermalar. Fazoviy sistemalar haqida umumiy tushuncha

Fazoviy fermalar (sistemalar) haqida umumiy tushuncha
Fazoviy sistemalar tekkis fermalar kabi o‘zgarmas bo‘ladi, chunki ular har xil tashqi yuklarni ќabul ќiladi. Tashqi yuќlar ta’siridan fazoviy sistemalarning o‘zgaruvchanligi, oniy o‘zgaruvchanligi va boshqa tushunchalar tekkis sistemalardagi tushunchalardan prinsipial farq ќilmaydi.
Erkin fazoviy sistemalar 6 erkinlik darajasiga ega: 3ta chiziqli, 3ta buralishdagi ќo‘chishlar.
Bunday sistemalarni yerga yoki ќo‘zgalmas sistemalarga bog‘lanish (namunalarini ќo‘ramiz 9.6–rasm).

9.6– rasm

9.7– rasm
Tayanchlari 6 sterjenlar bilan boglangan fazoviy fermalarning tayanch reaksiyalari quyidagi muvozanat tenglamalaridan topiladi.
1 – variant: x-=0; y=0; z=0; M_x=0; M_y=0; M_z=0.
2 – variant:M₁=0; M₂=0; M₃=0; M₄=0; M₅=0; M₆=0
Fazoviy fermalar alohida tekis fermalardan kurilgan bo‘lsa kuchlar shu fermalar tekisligi bo‘yicha qo‘yilgan bo‘lsa, ularning hisoblashda alohida tekis fermalarga ajratish qulay hisoblanadi (9.7–rasm). Kuchlar fazoviy ko‘yilgan bo‘lsa, dastlab kuchlarni tekislik bo‘yicha taksimlab, so‘ngra alohida tekis fermalarga ajratish mumkin (9.8–rasm).

9.8 – rasm

Foydalangan adabiyotlar ro‘yxati:

1. 
   Odilxo‘jaev E. A., Gulomov T. U., Abdukomilov T. K., «Ќurilish mexaniqasi», Toshkent, O‘ќituvchi, 1985 yil.
   
2. 
   Odilxo‘jaev E. A., Gulomov T. U., Abdukomilov T. K., «Qurilish mexanikasidan misol va masalalar», Toshkent, O‘ќituvchi, 1974 yil.
   
3. 
   Darg‘kov A. V., i dr. «Stroitelnaya mexanika», Moskva, Vesshaya shkola, 1986 yil.
   
4. 
   Snitko N. K., «Stroitelnaya mexanika», Moskva, Vesshaya shkola, 1980 yil.
   
5. 
   Kisilyov V. A., «Stroitelnaya mexanika», Moskva, Stroyizdat, 1986 yil.