FEYlLDiN’ MA’HA’L KATEGORiYASI
Feyil arqah bildiriletug'm is-ha’reket yamasa halattin’ isleniwi belgili bir waqitqa qatnash boladi. Is-ha’rekettin' isleniwinhv waqitqa qatnashhg'i feyildin’ grammatikahq ma'ha’1 kategoriyasina iye ekenligin bildiredi. Feyildin’ ma’ha’1 kategoriyasi so’ylew momentine baylamsh waqitliq o'zgesheliklerge iye boladi. Bul waqithq o'zgeshelikler is-ha’rekettin’ so’ylew momentinen bunn, so’ylew momenti menen bir waqitta yamasa son' islengenligin bildiredi. Is-ha’reket so'ylew momenti waqtman bunn islense-o'tken, so'ylew momenti waqtinda islenip atirsa -ha’zirgi, so’ylew momentinen son’ islenetug'in bolsa, keler ma’ha'l ma’nilerin an'Iatadi: oqtdnn, oqig'an, oqiptt, oqig'an edx (o’tken); islep atirman, rawajlanbaqta (ha’zirgi); keledi, baradi, kelemen, baraman (keler ma’ha’1).
Feyildin’ ma’ha’l kategoriyasi barliq feyiller arqali bildirile bermeydi. Bul kategoriya, tiykannan, aniqliq meyil ha’m kelbetlik feyilge ta’n bolip keledi. Feyildin’ basqa meyilleri, hal feyil ha’m ha’reket ati feyiUeri kontekstten tisqan tunp ma'ha’1 kategoriyasina iye emes. Olar betlik affikslerin qabil etip, aniqliq meyil formasina o'tkende g’ana ma’ha’llik ma’nige iye boladi: bar+di, oqi+di, bar+a+man, oqi+p+pan, bar+rnaq+shi+man, oqi+maq+shi+man, banp edi, oqip edi, baratir+man, oqip atir+man, t.b.
Feyildin’ ma'ha'L kategoriyasi so’ylew momentine qatnasi, ma’nisine ha’m morfologiyahq formasina qaray, o'tken ma’ha7, ha'zirgi ma’ha’l, ha’m keler ma’ha’l bohp u’shke bo’linedi. Olardin’ ha'rqaysisimn’ o'zine ta'n bimeshe waqithq ma'nileri ha’m morfologiyahq formalan bar.
Do'stlaringiz bilan baham: |