Feyildin da'reje kategoriyasi. Feyildin’ da'reje kategoriyasi subiekt ha’m obiekt arasindagh ma’nilik qatnaslardi bildiredi, yag'niy is- haTekettin’ isleniwine, onm’ islewshisi-subiekt yamasa obiekt qatnasadi

0’zgelik da'reje. O'zgelik da'reje is-ha'rekettin’ giimmatikahq subiekt arqali emes, basqa bir (o’zge) logikaliq subiekt arqali (iengenligin bildiredi: aldirdi, jazdirdi, kiyindirtti, oqitti, so’yletti, alg i^ij ergizdi, tergizdi, o’tkerdi, qutqardi t.b A
0’zgelik da’rejenin’ is-ha’reketinin’ isleniwinde de sheriklik da’reje siyaqli, eki yamasa bir neshe subiekt qatnash boladi. Biraq, bul is-ha’reket birneshe subiekttin’ sheriklesip yamasa birgelikte islengen haheketin bildirmeydi. 0’zgelik dahejenin’ is-ha’reketine qatnasli subilktlerdin’ birewi is-ha’reketti haqiyqiy islewshi, boldinwshi xizmetin o’teydi.
0’zgelik da'rejenin’ is-ha’reketine eki yamasa onnan da ko’p subiekt qatnasli bohp kelgende, to’mendegidey o’zgeshelikke iye boladi:
a) is-ha’rekettin’ subiekti ekew bolip kelgende, grammatikahq subiekt ha’m iogikahq subiekt qatnasadi: Men og'an duwtar soqtirdmuOl balasma xat jazg'izdi.
Bul ga’plerde grammatikahq subiekt (passiv subiekt) — rtien, ol. At logikaliq subiekt-og’an (ol), balasina (balasi), yag’my is-ha’reket logikahq subiekt arqah islenedi.

Meyil kategoriyasi tuwrali tu’sinik. FeyUdin’ meyil kategoriyasi is-ha'reketinin’ obiektivlik haqtyqathqqa bolg'an ma’nilik qatnaslann bUdiredi. Is-haTekettin’ haqiyqathqqa qatnasi so'ylesiwinin’ subiektivlik qatnaslanna baylamsli boladi. So'ylesiwshinin’ haqiyqathqqa qatnasi is haTeket arqali bildirilip, sol is-ha'reket buynq, tilek, sha'rt ha’m amq xabarlaw ma'nilerinde keledi. Ma'selen. oqi, ayt, oqiyin, aytaym, oqisa, aytsam, oqiyman, aytti degen feyillerdin' ma'nisi ha'mmesinde birdey emes. Olar ha’r tu'rli formaliq o'zgerisine qaray, ha’r tu’rli grammatikaliq ma’ni bildiredi. Da'slepki eki tu'bir feyil (oqi, ayt) is-ha’rekettin’ buyriq ma’nisin, oqiyin, aytaym feyilleri tilekti, oqisa, aytsam feyilleri sha’rt, oqiyman, aytti feyilleri real xabarlaw ma'nilerin bildiredi. Qaraqalpaq tilinin’ meyil kategoriyasi ma’ni ha’m formahq belgilerine qaray buyriq, tilek, sha’rt, maqset ha’m amqliq meyil siyaqli bes tu’rge bo’linedi. Ha’rbir meyil tu'rleri bir-bwinen aynlip tu’Tatug’m morfologiyahq ha’m seman- tikaliq belgige iye boladi. Ma'selen, aniqliq meyil ma’ha’l kategoriyasi menen tig’iz baylamsh boladi. Onin’ ma’nisi ha’m formasi feyildin’ ha’zirgi, o’tken ha’m keler ma’ha’l formalan arqali bildiriledi: oqip atir- man, oqLp atirsan’, oqip atir, oqip atirrmz, oqip atirsiz, oqip atir, oqidim, oqidi; oqidiq, oqidm’iz, oqidi; oqiyman, oqiysan', oqiydi; oqiymiz, oqiysiz, oqiydi, t.b.
Buynq, tilek, sha'rt, maqset meyillerdin’ ma’ha’llerge qatnasi aniqhq meyildey o’nimli emes. Olar tu’bir formalannda tunp tek keler ma’ha’1 ma’nisin g'ana bildiredi. Buynq meyil 2-3 betlerde g’ana aytilip, 2-bette tu’bir formada yamasa tartimnm’ -m'-in' (oqin', ishin’), 3-bette -sm/- sin formalannda aytiladi. Feyildin’ tilek, sha’ri ha’m maqset meyilleri arnawli morfologiya