Fikrlash ko`nikmamalarini rivojlantirish. Reja: O`quv strategiyasini ishlab chiqish

Soha bo‘yicha tayyorgarlik

Boshqalar bilan hamkorlik

Vazifa borasidagi ishtiyoq

Aqliy qobiliyatlar Ochiqlik

Muammoni hal etish

Bilim orttirish

Taʼlim yondashuvlari

Maktab va sinfdagi muhit

Madaniy me’yorlar va kutilayotgan natijalar

Kreativ ifodalash

Kreativ fikrlashning shaxs bilan bogʻliq yordamchi omillari aqliy qobiliyatlar

Bir qator tadqiqotchilar ijodiy fikrlash uchun zaruriy aqliy qobi liyatlarni aniqlashga harakat qilganlar. Guilfordning (1956) o‘xshash (convergent) va tafovutli (divergent) fikrlash konsepsiyasi bu sohadagi tadqiqotlarga katta taʼsir oʻtkazgan. O‘xshash fikrlash deb, odatda, javob topish maqsadida to‘plangan ma’lumotga asosan izlanish, anglash va qaror qabul qilishning an’anaviy va mantiqiy strategiyasini qo‘llash qobiliyatiga aytiladi. (Cropley, 2006). Aksincha, tafovutli fikrlash – bu yangi yondashuvlarni qo‘llash va mavjud ma’lumotlardan kutilmagan kombinatsiyalarni shakllantirish, shuningdek, bog‘lanishlar, fikrlash va o‘zgartirishning ma’no jihatdan o‘zgaruvchanlik va ravonlik kabi layoqatlarini qo‘llash yo‘li bilan original g‘oyalarni ishlab chiqish qobiliyatidir (Cropley, 2006).

Tafovutli fikrlash, shuningdek, tayyor ko‘rsatmalardan voz kecha bilish, muammoga boshqacha yechimlarni qidirish, qolgan barcha vositalar kop boʻlmaganda, kutilmagan choralarga murojaat qilish, muammolarga boshqa nuqtayi nazardan qarash, tayyor uslublardan voz kechib, yangilarini sinab koʻrish qobiliyati deb tavsiflangan (Schank va Abelson, 1977; Duncker, 1972). Umuman olganda, tafovutli fikrlash aksar hollarda yangicha, noodatiy hamda kutilmagan javoblarni hosil qilishdir.

Kreativ fikrlash koʻpincha tafovutli fikrlash istilohlarida tavsiflanadi, aksar tadqiqotlar bugungacha tafovutli fikrlash bilan bogʻliq aqliy jarayonlarni oʻrganishga bagʻishlangan. Lekin, tadqiqotlar tahliliy yoki qaror qabul qilish qobiliyati kabi o‘xshash fikrlashning aqliy jarayonlari ham kreativlik uchun muhim ekanligini yaqqol namoyish qilmoqda (Cropley, 2006; Reiter-Palmon va Robinson, 2009; Tanggard va Glaveanu, 2014). Masalan, yangicha va qiymatli gʻoyalarni berish qobiliyati avval boshqa, muammoni joʻyali taʼriflash kabi jarayonlarni amalga oshirishga bogʻliq boʻlishi mumkin (Runco, 1997). Darhaqiqat, Getzels va Csikszentmihalyi (1976) aniqlashicha, rassomchilik bo‘yicha talabalarning muammoni taʼriflashdagi muvaffaqiyatlari ular chizgan rasmlarning estetik qiymati hamda oʻziga xosligining mezonlari bilan chambarchas bogʻliqdir. Bu mezonlar, oʻz navbatida, ushbu talabalarning uzoq muddatda rassom sifatidagi muvaffaqiyatiga ham boʻgliq boʻlgan.