Fish guruh Usmonxonov Jaxongirxon

Лаборатория машғулоти-24.
Радиотўлқинларга таъсир этувчи шовқинлар ва сигнал – шовқин нисбатини тадқиқ этиш.
Ишдан мақсад: шовқин турлари ва сигнал- шовқин нисбати бўйича тушунчаларга эга бўлиш


Назарий маълумот
Тасодифий жараён ба'зи ўртача қиймат атрофида ўзгариб туради ва қиймат тасодифий жараённинг қиймати ўзгарувчанлик параметрида тасвирланган кутишдан қандай фарқ қилиши мумкинлигини математик кутиш деб аталади. Тасодифий ўзгарувчиларнинг ўлчови, шунингдек, сўроқ ўлчови сифатида, стандарт оғиш деб ҳам аталадиган ўртача квадрат оғиш, ўзгаришнинг квадрат илдизи ишлатилади.

Расмда математик кутиш ва ўзгарувчанликнинг турли хил қийматлари бўлган 4 та тасодифий жараёнларнинг нормал тақсимотининг тасвири. Катта қийматдан яхшироқ, Гаусс тақсимотининг тафовути кенгроқ ва пастроқ, бу экстремал қийматнинг тушиб кетиш эҳтимоли ва кутиш матни қийматининг пастроқ бўлишини англатади. Тезликнинг ўлчови сифатида тасодифий жараённинг ўзгариши автокоррелятсия функтсиясидан ёки оддийгина мураккаб функтсиядан фойдаланиши мумкин.
Бу миналар давомида силжиган сигналнинг ўзаро боғлиқлиги вақт силжишининг катталигига боғлиқлигини тавсифлайди. Нол силжиш ҳолатларида сигнал тўлиқ мос келади ва автокоррелятсия функтсиясининг қийматлари максимал бўлади, тафовутнинг ошиши билан бу қиймат пасаяди ва вақтни ўзгартирувчи кучсиз сигналлар учун уйқу функтсиялари тез ўзгариб турадиганларга қараганда секинроқ бўлади.
Математик кутиш ва фарқланиш бу тасодифий жараённи тасвирлаши мумкин бўлган автокоррелятсия функтсиясидир. Ўзгариш қонунлари ҳақиқий жисмоний миқдорлардир, бунинг учун биз уларни математик аппаратдан фойдаланиб тасвирлаб бера оламиз.Биз кўпинча аниқ тахминларни қилишимиз керак. Тасодифий жараён орқали сигналларнинг тавсифи, биз кўпинча статсионарлик ва эргодиклик хусусиятини айтамиз.
Бу ҳолда, эҳтимоллик зичлиги вақт қисмига боғлиқ бўлмаган ҳолда, статсионар жараён чақирилади. Я'ни, унинг статик хусусиятлари, матни кутиш, фарқ қилиш, йиғиш функтсияси вақтнинг вақтига боғлиқ бўлмайди ва статсионар жараён эргодик деб ҳисобланади, агар унинг хусусиятларини аниқлаш учун амалга ошириш ансамблини алмаштириш ўрнига биз 1 та амалга ошириш вақтига ўртача ҳисобласак. Амалда, одатда бизда фақат битта тасодифий жараённи амалга ошириш мавжуд.
Тасодифий жараённинг яна бир муҳим хусусияти, автомашиналарнинг спектрал қувват зичлиги, аниқланишича, частотага қараб сигнал кучини тақсимлаш, я'ни бирлик частотаси оралиғидан ўтган қувват.
Биз кучнинг спектрал зичлигини тасодифий жараённинг ўзгариши тезлигининг бошқа дунёси сифатида кўриб чиқамиз.
Энди турли хил частоталарнинг иккита синусоидал сигналини кўриб чиқинг.

Тасодифий жараёнлар Шунингдек, турли хил синусоидларнинг бўлаклари ва сегментларини қандай кўриб чиқишимиз мумкин. Турли амплитуда ва фазалар тез ёки секин ўзгаради. Секин ўзгарувчан тасодифий жараённинг спектрида катта синус тўлқини ёки ўқнинг чап томонида, я'ни паст частотали зонада спектрал компонент мавжуд. Вақт жараёнида спектр тез ўзгариб бориши сабабли частота ўқининг чап томонида катта амплитуда катта таркибий қисм мавжуд.
Частотани тўлдириш майдони тенг равишда оқ шовқин деб аталадиган тасодифий жараён.

Оқ шовқин Бир хил тақсимланган қувват спектрал зичлигига эга бўлган статсионар тасодифий жараён.
Бундай жараёнда таркибий қисмлар мавжуд, улар тез, аста-секин ўзгариб туради ва ўртача бўлиб, уларнинг ҳеч бири бошқалардан устун келмайди.
Рақамли сигналларни қайта ишлашда шовқиннинг қайси модели қўшимчали оқ Гаусс шовқини ҳисобланади. У ягона куч спектрал зичликка эга. Ушбу модел сигналларни узатиш каналлари модели сифатида ишлатиладиган рақамли сигналларни қайта ишлаш тизимлари ва алоқа тизимларида энг кенг тарқалган. Бундай тизимларнинг шовқини, албатта, исталмаган ҳодисадир. Тизим сифатининг бир ўлчови бу сигналдан шовқин нисбати. Бу ўлчовсиз миқдор фойдали сигнал қувватининг шовқин кучига нисбати билан тенгдир. Шовқин нисбати бўйича сигнал десибелларда ўлчанади. Турли хил тизимлар учун ушбу нисбатнинг қабул қилинган қиймати жуда фарқ қилиши мумкин, аммо ҳар ҳолда, бу кўрсаткич қанчалик юқори бўлса, шунча яхши бўлади. Синов ва рақамли сигнални қайта ишлаш сигнал-шовқин нисбатларини яхшилайди.


Хулоса.
Тезликнинг ўлчови сифатида тасодифий жараённинг ўзгариши автокоррелятсия функтсиясидан ёки оддийгина мураккаб функтсиядан фойдаланиши мумкин.
Бу миналар давомида силжиган сигналнинг ўзаро боғлиқлиги вақт силжишининг катталигига боғлиқлигини тавсифлайди. Нол силжиш ҳолатларида сигнал тўлиқ мос келади ва автокоррелятсия функтсиясининг қийматлари максимал бўлади, тафовутнинг ошиши билан бу қиймат пасаяди ва вақтни ўзгартирувчи кучсиз сигналлар учун уйқу функтсиялари тез ўзгариб турадиганларга қараганда секинроқ бўлади. Математик кутиш ва фарқланиш бу тасодифий жараённи тасвирлаши мумкин бўлган автокоррелятсия функтсиясидир. Ўзгариш қонунлари ҳақиқий жисмоний миқдорлардир, бунинг учун биз уларни математик аппаратдан фойдаланиб тасвирлаб бера оламиз.Биз кўпинча аниқ тахминларни қилишимиз керак. Тасодифий жараён орқали сигналларнинг тавсифи, биз кўпинча статсионарлик ва эргодиклик хусусиятини айтамиз. Мен ушбу лабаратория жараёнини бажариш давомида. Жуда куп янги билимларга ега булдим. Фан бўйича олган билимларим келажакда асқотади деб умид қиламан.