Fiskal siyosat: byudjet defitsiti va davlat qarzi

S=a+b[Y-(T_a+tY)]
Iiste`mol funktsiyasining Ushbu shaklini xamda sof eksport funktsiyasini xisobga olib ochik iktisodiyot uchun solik mul’tiplikatorini xisoblasak u
-b
m<sub>t</sub> = ------------------ ko`rinishini oladi.
1-b(1-t)+ m’
Demak soliklarni bir mikdorga kamaytirilishi yoki ko`paytirilishi natijasida YAIM xajmining bundan necha marta ko`p mikdorga o`zgarishi iste`molga chegaralangan moyillik, chegaraviy solik stavkasiga va importga chegaralangan moyillik darajalariga boglik
.
4. Balanslashgan byudjet mul’tiplikatori.

Ochik iktisodiyotda davlat xarajatlari mul’tiplikatori va solik mul’tiplikatorini xisobga olganda muvozanatli ishlab chikarish xajmi modeli kuyidagicha bo`ladi:

1 b
Y= -------------------- (a+I+G+g) - ------------------ Ta
1-b(1-t)+m’ 1-b(1-t) + m’

Aytaylik xukumat o`z xarajatlarini kandaydir mikdorga oshirdi va bu xarajatlarni moliyalashtirish uchun solik mikdorini xam shuncha oshirdi.

Bunda davlat xarajatlari va avtonom soliklar mikdorlarining bir vaktning o`zida bir xil mikdorda o`zgarishi natijasida daromadlarning jami o`zgarishi ΔY mikdori kuyidagiga teng bo`ladi:
1 b
ΔY= -------------------- ΔG - ------------------ ΔTa
1-b(1-t)+m’ 1-b(1-t) + m’

Agar davlat xarajatlari va avtonom soliklar bir xil mikdorga ko`paysa muvozanatli ishlab chikarish xajmi shu mikdorga teng yoki undan kamrok summaga ko`payadi. Buni balanslashgan byujet mul’tiplikatori deb yuritiladi. Balanslashgan byujet mul’tiplikatori birga teng yoki undan kichikrok bo`ladi.

Davlat xarajatlari o`zgarishidan yuzaga keladigan mul’tiplikativ samara soliklar pasayishidan olinadigan mul’tiplikativ samaradan kattarok bo`ladi. Bu xolat davlat xarajatlarining daromadlar va is`temol xajmiga ta`siri (soliklar o`zgarishi ta`siriga nisbatan) kuchlirok ekanligi okibatidir.
Ushbu fark fiskal siyosat vositalarini tanlashda muxim rol’ o`ynaydi. Agar xukumat davlat sektorini kengaytirmokchi bo`lsa, davriy pasayishni tugatish uchun o`z xarajatlarini oshirishi, inflyatsiyani cheklash uchun esa soliklarni oshirishi maksadga muvofik bo`ladi.
Aksincha, fiskal siyosat davlat sektorini cheklashga karatilgan bo`lsa, davriy pasayish sharoitida soliklarni kamaytiradi, davriy ko`tarilish paytida esa davlat xarajatlarini oshirish makbul yo`l xisoblanadi.