Fiskal siyosat

6.Byudjet takchilligi va ortikchaligi.
Iktisodiyotning o`rnatilgan barkarorligi darajasi davriy byudjet
takchilligi va ortikchaligi mikdorlariga boglik. Davriy takchillik (ortikchalik)
iktisodiy faollik pasayishi (oshishi) sharoitida solik tushumlarining
avtomatik kamayishi (oshishi) va davlat xarajatlarining avtomatik oshishi
(kamayishi) natijasida yuzaga keladigan davlat byudjeti takchilligi
(ortikchaligi)dir.
G,T
T’
T=Ta+tY
Byudjetning

---

davriy G=cont
takchilligi
Byudjetning
davriy profitsiti
G=Ga-
γY
Y1 Y0 Y2
23-chizma. Byudjet takchilligi va ortikchaligi
Davriy pasayish boskichida soliklar avtomatik pasayishi, davlat
transfertlarining oshishi natijasida byudjet takchilligi kelib chikadi.
Davriy yuksalish boskichida soliklar avtomatik ko`payishi va davlat
xarajatlarining kamayishi natijasida byudjet ortikchaligi paydo bo`ladi.
Davlat xarajatlari o`zgarmas bo`lgan sharoitda xam byudjet takchilligi va
ortikchaligi mavjud bo`lishi mumkin. Davriy takchillik va ortikchalik
mikdorlari solik va byudjet funktsiyalari grafiklarining «tikligiga» boglik.
Solik funktsiyasi T ning egilish burchagi chegaraviy solik stavkasi t ning
mikdoriga boglik. t kancha yukori bo`lsa T chizigi shuncha tik bo`ladi.
Davlat byudjetidan beriladigan transfertlar xajmi o`zgarishining
daromadlar o`zgarishiga boglikligini xarakterlovchi γ koeffitsent kancha
kichik bo`lsa, G chizigi xam shuncha tik bo`ladi. Demak daromad oshgani
sari byudjetga solik to`lovlari oshaveradi, byudjetdan transfert to`lovlari
esa kamayadi.
Davlat xarajatlari daromadga boglik bo`lmagan o`zgarmas mikdor
bo`lganda t kanchalik katta bo`lsa T chizigi shuncha tik va
ikttisodiyotning o`rnatilgan barkarorligi darajasi xam shunchalik yukori
bo`ladi. Ammo iktisodiy o`sishning ta`minlash vazifasi T va G chiziklarini
yotikrok bo`lishini takozo etadi.
O`rnatilgan barkarorlashtirgichlar muvozanatli YAMM xajmini , uning
potentsial xajmi darajasi atrofida tebranishi sababini to`lik tugatmaydi va
ishlab chikarishning xar kanday darajasida mavjud bo`lishi mumkin.
To`lik bandlikni ta`minlagan diskret fiskal’ siyosat yuritilishi natijasida
davlat byudjetining tarkibiy takchilligi (ortikchaligi), ya`ni to`lik bandlik
sharoitida byudjet xarajatlari (daromadlari) va daromadlari (xarajatlari)
o`rtasidagi fark yuzaga keladi.

---

Davriy takchillik ko`pincha davlat byudjetining xakikiy takchilligi va
tarkibiy takchillik farki sifatida baxolanadi.