Группа
| | | | | | | |
III
|
IV
|
Y
|
VI
|
VII
|
1
| | | | | |
2
|
B
|
C
|
N
|
O
|
F
|
3
|
Al
|
Si
|
P
|
S
|
Cl
|
4
|
Ga
|
Ge
|
As
|
Se
|
Br
|
5
|
In
|
Sn
|
Sb
|
Te
|
I
|
6
|
Tl
|
Pb
|
Bi
|
Po
|
Al
|
Бор B, углерод C, кремний Si фосфор Р, сера S, германий Ge, мышьяк As, селен Se, олово Sn, сурьма Sb, теллур Te и йод I.
Yarimo’tkazgichlar – Mendeleyev davriy sistemasidagi III, IV, V guruhlarda joylshgan elementlardir
Yarim o’tkazgichlar
Atomlar elektronlar qobiq –qobiq bo’lib joylashadi
Mendeleyev davriy sistemasidagi IV guruhda joylashgan Germaniy atomida 32 ta elektron bo’lib to’rtasi tashqi qobiqda harakatlanadi.
Ge
Электроatomning elektron qobig’i
Yadro atomi
Xususiy o’tkazuvchanlik
(elektron-kovakli)
Т
ρ
ρ0
•
При повышении температуры некоторая часть валентных электронов может получить энергию, достаточную для разрыва ковалентных связей. Тогда в кристалле возникнут свободные электроны (электроны проводимости). Одновременно в местах разрыва связей образуются вакансии, которые не заняты электронами. Эти вакансии получили название дырок.
ρмет = f(Т)
ρполуп = f(Т)
Past temperaturalarda juft elektronlar hosil
qilgan bog‘lanish kuchli bo‘lib, uzilmaydi. Shu sababli past temperaturalarda kremniy elektr tokini o‘tkazmaydi.
Temperatura ko‘tarilganda valent elektronlarning kinetik energiyasi ortadi.
Ayrim bog‘lanishlar uzila boshlaydi. Ulardan ayrimlari borib-kelib, yurgan
yo‘lidan chiqib, metalldagi kabi erkin elektronga aylanadi. Mazkur elektronlar
elektr maydoni ta’sirida yarimo‘tkazgich bo‘ylab ko‘chadi va elektr tokini
hosil qiladi
Temperatura oshishi bilan yarimo’tkazgichlarda elektron –kovaklar juftligi oshadi
?
Metallarda Solishtirma qarshilikning ρ absalyut temperaturaga bog’liqligi T
Xususiy o’tkazuvchanlik
Dastlab kremniy
atomlari orasiga besh valentli mishyak (As) kiritaylik.
Bunda kremniyning to‘rtta kovalent bog‘lanish hosil qiluvchi elektroni
o‘rnini mishyakning to‘rtta elektroni egallaydi. Mishyakning beshinchi
elektroni bo‘sh qolib, erkin elektronga aylanadi
Elektron-kovakli o’tish
Asosiy tok tashuvchi zarralar elektronlar bo‘lganligi uchun, ularni n-turdagi
yarimo‘tkazgichlar deyiladi. Kovaklar bunday yarimo‘tkazgichlarda asosiy
bo‘lmagan zaryad tashuvchilarga kiradi. Asosiy tok tashuvchilari
kovaklardan iborat bo‘lgan aralashmali yarimo‘tkazgichlarni p-turdagi
yarimo‘tkazgichlar deyiladi. Bunday yarimo‘tkazgichlarda elektronlar asosiy
bo‘lmagan zaryad tashuvchilar hisoblanadi.
Asosiy tok tashuvchi zarralar elektronlar bo‘lganligi uchun, ularni n-turdagi
yarimo‘tkazgichlar deyiladi. Kovaklar bunday yarimo‘tkazgichlarda asosiy
bo‘lmagan zaryad tashuvchilarga kiradi. Asosiy tok tashuvchilari
kovaklardan iborat bo‘lgan aralashmali yarimo‘tkazgichlarni p-turdagi
yarimo‘tkazgichlar deyiladi. Bunday yarimo‘tkazgichlarda elektronlar asosiy
bo‘lmagan zaryad tashuvchilar hisoblanadi.
Yoshlar bizning kelajagimiz poydevori. O’sib kelayotgan avlodga befarq bo’lmasligimiz lozim. - E’tiboringiz uchun rahmat!
Do'stlaringiz bilan baham: |
