«физика» кафедраси

Чизма 3.1.7. Қон (1,1`), эпидермис (2,2`) ва дерма (3,3`)ларнинг ютилиш 
ва сочилиш коэффициентлари учун спектрал боғлиқликлар. 

---

58 
Бундан ташқари кўплаб тўқималар учун масалан, тери, кўз тўр пардаси, 
қон каби тўқималар учун ютилишнинг бир жинслимаслиги характеридир. 
Маълумки кўз тўр пардаси миланин грамулаларнинг ютилиш 
коэффициентининг қиймати уни ўраб турган тўқималардан 10 марта катта, 
унинг тақсимоти эса тенг эмас. Эритроцид суспензияларда гемоглабинда ҳам
кўк соҳада ёруғликнинг кучли ютилиши тенг тақсимланмаган. Муҳитдаги 
хромофор молекулаларнинг тенг бўлмаган тақсимотида сита эффекти деб 
аталадиган ҳодиса намоён бўлади ва ўлчанаётган оптик зичлик камаяди. 
Ютувчи муҳитнинг оптик зичлиги қанча катта бўлса, бу камайиш шунча 
катта. Натижада ёруғликнинг сочилиши каби сита эффекти ҳам хромофор 
молекулаларнинг ютилиш спектрларига таққосланганда спектрларни 
силлиқлаб сусайишига олиб келади. Сита эффекти кучлироқ бўлган
сусайган 
спектрларнинг 
максимумларида 
оптик 
зичлик 
камаяди, 
миниумларда эса ёруғлик сочилиши таъсир кўрсатганда бу қиймат ошади. 
Тўқимада лазер дастасининг тарқалиш давомида сусайиши ва кенгайиши 
кўп марта сочилиш ва ютилиш натижасидир. Тескари йўналишда 
нурланишнинг диспер ташкил этувчисининг ҳосил бўлиши ҳажмий 
сочилишнинг асосий сабаби бўлиб ҳисобланади.
Шундай 
қилиб 
тўқималарда 
ёруғликнинг 
сочилиши 
унинг 
компоненталарининг сочилиш ва ютилиш хусусиятларидан боғлиқ: 
ҳужайралар, ҳужайра оргонеллалари ва турли-туман тўқима структуралари. 
(1-3,31). Ёруғликнинг тўқима орқали тарқалишида ўлчамлар, шакл ва бу 
структураларнинг зичлиги, ўраб олган моддага нисбатан синдириш 
кўрсаткичи, тушаётган ёруғликнинг қутбланганлик ҳолати муҳим рол 
ўйнайди(1-3). Тўқима структураларининг мураккаблиги ва турли-туманлиги 
ёруғликнинг ютилиши ва сочилишини инобатга оладиган оптик модель 
ишлаб чиқишда қийинчилик туғдиради. Тўқималарнинг моделлаштириш 
учун иккита яқинлашишдан фойдаланилади. Биринчисида тўқима фазодаги 
оптик параметрларининг узлуксиз тақсимоти муҳити моделлаштирилади, 
иккинчисида тўқима сочувчиларнинг дискрет ансамбли деб қаралади[1-3,13]. 

---

59 
Ёндашувни танлаб олиш, ўрганилаётган тўқималарнинг структуравий 
ўзига хослиги ва керакли нур сочадиган хусусиятларининг турига боғлиқ. 
Кўпгина тўқималар структураси кенг дипозонда ўзгариб турадиган 
тузилмалардан иборат бўлиб, у кўпинча ўзгарувчан фазовий маштаб билан 
биржинслимас синдириш кўрсатгичини тасодифий континууми сифатида 
ифодаланади.