Fizika oqıtıwda kinofilmlerden paydalanıwdı joybarlaw Reje I. Kirisiw II. Tiykarǵı bólim

Fizika oqıtıwda kinofilmlerden paydalanıw
Fizikalıq qubılıslar, hádiyseler yamasa fizikalıq nızamlıqlardı oqıwshılarǵa úyretiwde bazı bir kinofilmlerdegi saxnalıq kórinislerden paydalansaq boladı. Mısal ushın Tezlik 2 filiminde (Sandra Bullok bas roldi atqarǵan) úlken keme apatqa dus kelgen saqna bar, tıǵız kurort qalasınıń teńiz jaǵasına kirip, basqa qayiqlarǵa, qırǵaqqa hám aqırında ımaratlarǵa toxnasadı. Keme qırǵaqqa jaqınlasıp, túrli zatlarǵa urılıp, onıń tezligi ástenlese baslaydı, keme ishindegi adamlar aldınǵı palubaǵa taslandı, adamlardıń hám keme ishindegi buyimlardıń aldınǵa umtılıwına sebep kemeniń astenlesiwi boldı. Biz kadr dawamında kemeniń cifrlı spidometriniń tez-tez kóriniwin kóremiz. Kemeniń qulawı real waqıt rejiminde kórsetilgenligi sebepli, hár bir tezlikti oqıw waqtın keme retinde atap kórsetiw arqalı qırǵaqqa jaqınlasadı hám aqır-aqıbetde toqtaydı, biz ástenlesiwdi tuwrıdan-tuwrı esaplawımız múmkin, ápiwayı formuladan paydalanıp:
Tezleniw= tezliktiń ózgerisi/ waqıttıń ózgerisi

1-keste
1-kestede maǵlıwmatlar tiykarında bunday esap-kitap nátiyjeleri kórsetilgen. ekinshi baǵanadaǵı nomerler saat waqıtları (DvD taymerine kóreberilgen. Úshinshi baǵanadaǵı nomerler (tizilgen gorizontal sızıqlar menen) tezliktiń izbe-iz oqıwlar arasındaǵı sekundalar. Tórtinshi baǵana tezlikti sekundına metrge aylantıradı (1 túyin sekundına yarım metrge jaqın) hám oń tárepdegi baǵana sekundına kvadrat metrde sáykes keletuǵın ástenlesiwsheń hárekettiń tezleniwin kórsetedi (m/s²). Aqırǵı baǵanadaǵı tezleniwdiń erkin túsiw tezleniwi menen salıstırıp, shama menen 10 m/s², biz kemeniń páseyiwi rasında talay tómen bolǵanın kóremiz. Túsiniw qanshellilik tómen bolsa, mashinańızdı alıp keliwde qanday ástenleskenin basdan keshiriwińiz haqqında oylap kóriń.
Keme, álbette, kútá úlken muǵdardaǵı kinetikalıq energiyaǵa iye jáne bul energiya soqlıǵısıwlar sawamında tarqaladı hám ózgeriske ushıraydı. Impuls túsinigi de bul saxnada dodalanıwı múmkin. Soqlıǵısıw waqtında kemedegi adamlar hám buyımlar úlken muǵdarda soqlıǵısıw kúshlerin basınan ótkeredi. Bunıń sebebi keme óz háreketin toxtatqanǵa shekem júdá kóp buyımlarǵa soqlıǵısadı nátiyjede túrlishe impulsqa ushırap baradı hámde soqlıǵısıw waqtı uuzaq dawam etedi.