Fizika va astronomiya tadqiqot yo’nalishlari

Koinot bir jinsli va izotrop tarzda taqsimlangan o‟ta qaynoq moddadan iborat bo‟lib, bundan 10-20 milliard yil muqaddam kengaya boshlagan.

Koinot bir jinsli va izotroplardan iborat bo‟lib, bundan 10-20 milliard yil muqaddam kengaya boshlagan.

bundan 10-20 million yil muqaddam kengaya boshlagan bo’lib, izotrop tarzda taqsimlangan o‟ta qaynoq moddadan iborat bo’gan.

Test savollari.

1. 
   Kosmologiya nimani o’rgatadi?
   

1. 
   olamning to’la xususiyatlarini o‟rganadi.
   
2. 
   Olamni katta masshtablardagi xususiyatlarini o’rganadi.
   
3. 
   olamning to’la, katta masshtablarda va uzoq muddat davomidagi xususiyatlarini o‟rganadi.
   
4. 
   Olamni uzoq muddat davomidagi xususiyatlarini o‟rganadi.
   

2. 
   Kosmologiya uchun xarakterli tushunchalar:
   

1. 
   Massa va zichlik
   
2. 
   Vaqt va masofa
   
3. 
   Massa va og’irlik
   
4. 
   Zichlik va og’irlik
   

3. 
   Hozirgi kosmologiya Eynshteynning qaysi ilmiy ishidan foydalanadi?
   

1. 
   1917 yildagi ilmiy ishi “Umumiy nisbiylik nazariyasi”ning birinchi natijalaridan Quyosh yaqinidagi fazo – vaqt geometriyasini o’rganishdan foydalangan edi.
   
2. 
   1919 yildagi ilmiy ishi “Kvant nazariyasi”dagi massa va energiya orasidagi bog’lanishdan foydalangan edi.
   

3. 
   vaqt (masofa) milliard yillarni (yorug‟lik yilini) tashkil qiladi tushunchasidan.
   
4. 
   Fotoeffekt qonunidan
   

4. 
   Hisoblashlar uchun fazodagi moddaning zichligi haqidagi ma’lumotlar zarur edi. Shuni aytish kerakki, hozirgi vaqtga qadar fazoning egriligiga bog‟liq bo‟lgan masalalar eng oddiy hol uchun – butun fazodagi modda zichligi bir tekis bo‟lgan hol uchungina nazariy aniqlikka ega edi. Modda bilan bir tekis to’ldirilgan cheksiz fazoda ……… cheksiz tortishish kuchi hosil bo’lishini talab qiladi. Bu ma’noga ega emas.
   

1. 
   Kvant mexanikasida
   
2. 
   Nyuton mexanikasida
   
3. 
   Kvant fizikasida
   
4. 
   To’g’ri javob keltirilmagan
   

5. 
   Eynshteyn eng oddiy usulni ko’rsating:
   

1. 
   Butun Olamda materiya bir tekis taqsimlangan, deb faraz qildi
   
2. 
   Butun Olamda materiya hech qanday bo’shliqlarsiz va quyuqlik (tugun) larsiz taqsimlangan, deb faraz qildi
   
3. 
   Butun Olamda materiya bir tekis, hech qanday bo’shliqlarsiz taqsimlangan, deb faraz qildi
   
4. 
   Butun Olamda materiya bir tekis, hech qanday bo’shliqlarsiz va quyuqlik (tugun) larsiz taqsimlangan, deb faraz qildi
   

6. 
   “Olamning egrilik radiusini o’lchash uchun milliard yorug‟lik yiliga teng bo‟lgan masofani o’lchab chiqish kerak.” – bu kimning fikri?
   

1. 
   Fridman
   
2. 
   Xabbl
   
3. 
   Eynshteyn
   
4. 
   Nuyton
   

7. 
   Eynshteyn o’z tenglamalarida qaysi taxminlari noto’g’ri ekanligini ko’rdi?
   

1. 
   Olamni turg’un, ya‟ni materiya taqsimoti vaqt o’tishi bilan o‟zgarmaydi deb hisoblab,
   
2. 
   materiya taqsimoti o‟zgarmaydi deb hisoblab,
   
3. 
   Olamni turg’un deb hisoblab,
   
4. 
   To’g’ri javob keltirilmagan
   

8. 
   Koinotning statik modelining asoschisi kim?
   

1. 
   Fridman
   
2. 
   Xabbl
   
3. 
   Eynshteyn
   
4. 
   Nuyton
   
5. 
   
   

9. 
   Koinotning nostatsionar modelining asoschisi kim?
   

1. 
   Fridman
   
2. 
   Xabbl
   
3. 
   Eynshteyn
   
4. 
   Nuyton
   

10. 
    Kengayuvchi Koinot modelining asoschisi kim?
    

1. 
   Fridman
   
2. 
   Xabbl
   
3. 
   Eynshteyn
   
4. 
   Nuyton
   

Test savollari.

1. 
   Koinot nurlari fizikasi qanday jarayonlarni o’rgatadi?
   

1. 
   koinot nurlarining hosil bo’lishi va tezlanishi, koinot zarrachalari, ularning tabiati va xususiyatlari
   
2. 
   kosmik fazoda, atmosferada, Yer va planetalar qobig’ida koinot zarralari bilan bo’ladigan jarayonlarni
   
3. 
   Yer va planetalar qobig’ida koinot zarralari bilan bo’ladigan jarayonlarni
   
4. 
   koinot nurlarining hosil bo’lishi va tezlanishi, koinot zarrachalari, ularning tabiati va kosmik fazoda, atmosferada, Yer va planetalar qobig’ida koinot zarralari bilan bo’ladigan jarayonlarni
   

2. 
   Koinot nurlari fizikasi qanday asboblar bilah tadqiqotlar olib boradi.
   

1. 
   yadro fizikasida yaratilgan asbob-uskunalari ishlatiladi
   
2. 
   optik teleskoplar bilan
   
3. 
   optik mikroskoplar bilan
   
4. 
   lazerlar bilan
   

3. 
   Hozirgi paytda koinot nurlari fizikasi qanday fanlarning muammolarni o’rganadi.
   

1. 
   optika, atom fizikasi, yadro fizikasi, astronomiya, astrofizika, kosmik fazo fizikasi, geofizika va geliofizika
   
2. 
   yadro fizikasi, astrofizika, kosmik fazo fizikasi,
   
3. 
   kosmik fazo fizikasi, geofizika va geliofizika
   
4. 
   yadro fizikasi, astrofizika, kosmik fazo fizikasi, geofizika va geliofizika
   

4. 
   Koinot nurlari qanday komponentlarga ajratib o’rganiladi.
   

1. 
   “qattiq” va “suyuq”
   
2. 
   “yumshoq” va “qattiq”
   
3. 
   “qattiq” va “gaz”
   
4. 
   To’g’ri javob yo’q
   

5. 
   Koinot nurlarinig eng muhim xaraktyeriskalaridan biri uning ………… dir.
   

1. 
   chastotasi
   
2. 
   cheksizligi
   
3. 
   intyensivligi
   
4. 
   to’lqin uzunligi
   

6. 
   formula nimani ifodalaydi?
   

1. 
   Koinot nurlarining zichligini
   
2. 
   Koinot nurlarining sonini
   
3. 
   Koinot nurlarining intyensivligini
   
4. 
   To’g’ri javob yo’q.
   

7. 
   formula nimani ifodalaydi?
   

1. 
   Koinot nurlarining zichligini
   
2. 
   Koinot nurlarining sonini
   
3. 
   Koinot nurlarining intyensivligini
   
4. 
   Koinot nurining zarralar oqimi.
   

8. 
   formula nimani ifodalaydi?
   

1. 
   Pauli prinsipi
   
2. 
   Luivill teoremasini
   
3. 
   Vernov teoremasi
   
4. 
   Koinot nurining zarralar oqimi.
   

9. 
   Koinot nurlari intyensivligi minimal bo’lgan chiziq Yerning ……. deyiladi
   

1. 
   geomagnit ekvatori
   
2. 
   ekvator chiziqlari
   
3. 
   atmosfera chegarasi
   
4. 
   uzunlik effekti
   

10. 
    Koinot nurlarininig korpuskulyar tabiati birinchi marotaba magnit maydoniga joylashtirilgan ……. kuzatilgan.
    

1. 
   Vilson kamerasida
   
2. 
   Pufakli kamerada
   
3. 
   Gyoger schyotchigida
   
4. 
   Vakumda
   

Тест саволлари.

1. 
   Нейтрино италянчада қандай маънони англатади.
   

а) кичик масса, массача

b) кичик нейтрон, нейтронча

с) кичик нейтрон, массача

d) кичик масса, нейтронча

2. Ҳар секундда Ернинг ҳар бир 1 см² юза орқали Қуёшдаги термоядро жараёнларида ажралиб чиққан неча нейтрино ўтади.

а) 16×10¹⁰ та

b) 8×10¹⁰ та

c) 6×10¹⁰ та

d) 6×10¹⁶ та
3. Бир турдаги нейтринонинг бошқа тур нейтринога айланиши ғояси нима деб айтилади.

а) нейтрино

b) нейтрино массаси

c) Нейтринонинг сақланиши

d) Нейтрино осциляцияси

1. 
   Нейтринолар электр ........ бўлиб, электромагнит ёки кучли ўзаро таъсирни сезмайди.
   

а) нейтрал лептонлар

b) лептонлар

c) нейтрал

d) тўғри жавоб йўқ.

2. 
   Садбери Нейтрино Обсерваторияси (Канада)да ...... (массаси) оғир сув .......... (чуқурлиги) Ер сиртидан пастда жойлаштирилган.
   

а) 1000 тонна, 2000 метр

b) 10 тонна, 20 метр

c) 100 тонна, 200 метр

d) 1 тонна, 2000 метр

3. 
   Нейтрино осцилляцияси нима.
   

а) Нейтрино булиниши

b) Нейтрино турларининг сақланиши

c) Нейтрино турларининг бир-бирига айланиши

d) тўғри жавоб йўқ.

7. Нейтрино ва антинейтриноларни ҳосил бўлиш реакцмяси:

а)
b)
c)
d) тўғри жавоб йўқ.
8. Нейтрино массасининг аниқ қиймати нима учун муҳим.

1. 
   Коинотнинг ёшини аниқлаш учун
   
2. 
   Коинотнинг массасини тушунтириш учун
   
3. 
   Коинотнинг яширин массасини тушунтириш учун ҳам
   

d) тўғри жавоб йўқ.

Тест саволлари.

1. 
   “Қуёш нейтриноси муаммоси” нима.
   

1. 
   Назария ва эксперимент орасидаги бу номутоносиблик
   
2. 
   Қуёш ядросида содир бўладиган жараёнлар
   
3. 
   Коинотнинг яширин массасини тушунтириш учун ҳам
   

d) тўғри жавоб йўқ.

2. 
   Қуёш моделини модификация қилиш нимадан иборат.
   

1. 
   Назария ва эксперимент орасидаги бу номутоносиблик
   
2. 
   Қуёш ядросида содир бўладиган жараёнлар
   
3. 
   Коинотнинг яширин массасини тушунтириш учун ҳам
   
4. 
   Қуёш ядросидаги температурани, термоядро активлигини аниқлаштириш орқали нейтрино оқими қийматининг камайишига эришиш
   

3. 
   Қуёшда ҳосил бўлган нейтрино Ерга томон ҳаракат давомида нейтринонинг бошқа турларига айланиши ҳодисаси……..
   

1. 
   Нейтрино булиниши
   

b) Нейтрино турларининг сақланиши

c) Нейтрино турларининг бир-бирига айланиши

d) Нейтрино осциляцияси

4. 
   Юлдуз эволюциясининг сўнгги босқичларида нурланадиган энергиянинг неча % нейтринолар ҳисобига тўғри келади.
   

1. 
   60% b)70% c) 80% d) 90%
   

5. 
   Юлдуз эволюциясининг сўнгги босқичларида нурланадиган энергия нейтринолар ҳисобига тўғри келади Бу ҳол нима деб аталади.
   

1. 
   Буюк портлаш
   
2. 
   коинот кенгайиши
   

c) коинотда қотиш

d) коинотда совуш

6. Нейтрино хоссаларини ўрганиш қандай жараёнларни тушунишга ёрдам беради.

1. 
   астрономик
   
2. 
   астрофизик
   

c) қуёш физикаси

d) ҳаммаси тўғри

7. Нейтринонинг саноат соҳасида қўлланилишининг асосий сабаблари:

a) нейтрино ҳеч қандай ютилмасдан жуда катта масофаларни босиб ўта олади.

b) нейтринонинг массаси жуда енгил

c) жуда катта масофаларни босиб ўта олади.

d) Қуёшдан келади.

Test savollari:

1. Tabiatda ikki xil almashtirishlar mavjud: uzluksiz va diskret almashtirishlar va shu bilan birga ularga mos ……… ham bor.

a) simmetriyalar b) to’lqin funksiyalar

c) elemenrar zarralar d) zaryadli zarralar

2. Uzluksiz almashtirishlarga ……. siljishlar va sanoq sistemasi burilishlari misol bo’ladi.

a) elementar zarralarning b) fazo-vaqtdagi

c) to’lqin funksiyalar d) diskret
3. Uzluksiz almashtirishlarga nisbatan simmetriyalar natijasida qanday saqlanish qonunlari yuzaga keladi.

a) impuls va impuls momenti b) energiya va impuls

c) energiya va impuls momenti d) energiya, impuls va impuls momenti
4. Diskret almashtirishlar shunday almashtirishki, bunda agar almashtirish ketma-ket ikki marta bajarilsa, sistema qanday holatda bo’ladi.

a) oldingi xolatiga b) buziladi

c) nolga teng bo’ladi d) cheksizlikka intiladi.

5. Diskret almashtirishlarga qanday almashtirishlar kiradi.

a) P-, C- va T- ; b) C- va T- ; c) P-va T-; d) P- va C-.
6. Diskret almashtirish operatorlari uchun ………. deb yozishimiz mumkin.

a) C² T² b) P² C² T² ;  c) P² C² ; d)  P² C² T². 

7. P — almashtirishga nisbatan invariantlik bu simmetriya real jarayon va uning ……… bir xil extimollik bilan yuz berishini bildiradi.

a) ko’zgudagi aksi b) linzadagi tasviri

c) koordinata sistemasi d) fazodagi vaziyati

8. Kombinatsiyalangan jufftlik g’oyasi ustida kimlar tadqiqotlar olib borgan?

a) T. Li va Ch. Yang

b) A. Salam, T. Li va Ch. Yang

c) L.Landau, T. Li va Ch. Yang

d) L.Landau, A. Salam, T. Li va Ch. Yang
9. Olimlar tomonidan ilgari surilgan kuchsiz o’zaro ta’sirda kombinatsiyalangan, ya’ni ………. tashkil qiladi.

a) P-, C- va T- — juftlikning saqlanish qonunini

b) C- va T- — juftlikning saqlanish qonunini

c) P- va T- — juftlikning saqlanish qonunini

d) P- va C- — juftlikning saqlanish qonunini

10. Kombinatsiyalangan juftlikning saqlanish qonunini kimlar tomonidan tajribada kuzatilgan?

a) J,Kronin, V.Fitch, T. Li va Ch. va boshqalar

b) J,Kronin, V.Fitch va boshqalar

c) L.Landau, T. Li va Ch. Yang

d) L.Landau, A. Salam, T. Li va Ch. Yang