Fizika,2 qism 20

Gelioenergetika. Quyosh nurlarining Yer sirtiga yetib keladi-

gan  qismi  juda  katta  energiyaga  ega  bo‘lib  undan  samarali

foydalanish boshqa organik yoqilg‘ilardan foydalanishni sezilarli

darajada kamaytirish imkonini beradi. Buning tabiatni muhofaza

qilishdagi  ahamiyati  ham  beqiyosdir.

Quyosh  energiyasini  bevosita  elektr  energiyasiga  aylantirib

beradigan  qurilmalar  quyosh  batareyalari  deyilib,  ular  biz

yuqorida tanishgan fotoelementlardan tashkil topgan. Kremniyli

fotoelement  asosida  ishlaydigan  birinchi  quyosh  batareyasi

amerikalik    olimlar  tomonidan  1954-  yilda    yaratilgan  bo‘lib,

uning    F.I.K  o‘n  foiz  atrofida  bo‘lgan.  Bugungi  kunda  bu

ko‘rsatkich  yigirma  to‘rt  foizni  tashkil  qiladi.

Zamonaviy yarimo‘tkazgichli birikmalar asosida ishlaydigan

quyosh  batareyalarining  f.i.k.  qirq  foizni  tashkil  qilmoqda.  Ikki

tomonlama  egiluvchan  quyosh  panellarining  f.i.k.  bundan  ham

yuqori  bo‘lib,  quvvati  ham  ancha  kattadir.

Hozirgi paytda kosmik kemalarning energiya ta’minoti  quyosh

batareyalari yordamida amalga oshiriladi. Ular yordamida binolar

G

M

To‘suvchi

qatlam

Oltin

p

42- rasm.

---

96

issiqlik  bilan  ta’minlanmoqda.  Mikrokalkulatorlar,  pleyerlar,

mayda  maishiy  xizmat  jihozlari  faoliyat  ko‘rsatmoqda.

„Kelajak  avtomobillari“  bo‘lmish  elektromobillar  ham  qu-

yosh  batareyalari  yordamida  harakatlanadi.

Xizmat  ko‘rsatish  muddati  chorak  asrdan  ko‘p  bo‘lgan

bunday qurilmalarning insoniyatni energiya bilan ta’minlashdagi

hissasi tobora ortib bormoqda.

Geliotexnika.  Geliotexnika  —  quyosh  energiyasidan  texnik

maqsadlarda foydalanish usullari haqidagi fan. Boshqacha  ayt-

ganda,  quyosh  nurlari  energiyasini  foydalanish  uchun  qulay

bo‘lgan  boshqa  turdagi  energiyaga  aylantirish  bilan  shug‘ulla-

nuvchi  soha.