Fizikadan masalalar 10 10-sinf masalalari va test savollari to`plami

MUSTAQIL YECHISH UCHUN MASALALAR TO`PLAMI

MEXANIKA

1. Mashina butun vaqtni yarmida v₁=60 km/soat, qolgan yarmida esa v₂ =30 km/soat tezlikda yurgan. O’rtacha tezlikni toping ?
Echish:
2. Mashina butun yo’lni teng yarmida v₁=50 km/soat, qolgan yarmida esa v₂ =10
km/soat tezlikda yurgan. O’rtacha tezlikni toping ?
Echish:
3. Qayiq 3.6 km/soat tezlik bilan narigi qirg’oqqa tik harakat qilyotganda, oqim uni
180 m pastga oqizib ketti. Agar daryo kengligi 600 m bo’lsa, qayiq qancha
vaqda o’tgan va oqim tezligi qancha ?
Berilgan: v=3.6 km/soat=1m/sek
s=180 m
L=600 m
t=?, v₁=?
Echish: ,
4. h=30 m balandlikdan tosh boshlang’ich tezliksiz tusha boshladi. Ohirgi 0.05 sek
ichida qancha yo’l bosgan ?
Berilgan: h=30 m
t=0.05 sek
v₀ =0
h=?
Echish: , ,
,
5. h = 25 m balandlikdan tosh boshlang’ich tezliksiz tusha boshladi. Ohirgi 0.5 m yo’lni qancha vaqtda bosib o’tgan ?
Berilgan: h =25 m
h = 0.5 m
v₀ = 0
t = ?
Echish: , , ,

6. Avtomobil 36 km/soat tezlikda kelyotgan edi. Motor o’chirilgandan so’ng sekinlasha borib 40 sek ichida to’xtadi. Shu 40 sek ichida avtomobil qancha yo’l bosgan ?
Berilgan: v₀ =36 km/soat =10 m/sek
t = 40 sek
v = 0
s = ?
Echish: , ,
7. Gorizontal otilgan jism 2 sek xarakat qilib 24 m masofada erga tushdi. Jism qanday balandlikdan otilgan ? v_x tezligi qancha bo’lgan ?
Berilgan: t = 2 sek
s = 24 m
h = ? , v_x = ?
Echish: , ,
8. Gorizontga  burchak ostida otilgan jism tezligi v₀ bo’lsa, va harakat vaqti t=4 sek bo’lsa, u erdan qanday h balandlikka ko’tarilgan ?
Berilgan: t = 4 sek, g=10 m/sek²
-----------------------------
h = ?
Echish: Ko’tarilish va tushish vaqtlari o’zaro teng:
, Demak h
balandlikdan boshlang’ich tezliksiz tushsa:
9. Uzunligi 0.8 м ip uchidagi tosh 4 m/sek chiziqli tezlik bilan aylantrilsa markazga intilma tezlanishi qancha ?
Berilgan: R = 0.8 м
v = 4 м/сек
----------------
a=?
Yechish: Айлана буйлаб текис харакатланаётган жисмнинг марказга интилма тезланиши
10. G’ildirab ketayotgan disk tezligi 24 m/sek. Disk chetidagi nuqtalarni markazga
intilma tezlanishi esa 120 m/sek² . Disk diametri qancha ?
Berilgan:v = 24 м/сек
a = 120 м/sek²
----------------
D = ?
Yechish:Disk aylanma harakatida chetidagi nuqtalarni марказга интилма
тезланиши , bunda R=D/2 –disk radusi. - disk chetidagi
nuqtalarni chiziqli tezligi , u diskni harakat tezligiga teng: .
Demak,
11. Ipga m = 4 kg massali yuk osilgan. Ipni taranglik kuchini toping (g=10 m/sek²):
agar a) Ip yuqoriga qarab a=2 m/sek² tezlanish olsa
agar b) Ip pastga qarab a=3 m/sek² tezlanish olsa
Berilgan: m=4 kg , g=10 m/sek²
a) yuqoriga a=2m/sek² b) pastga qarab a=3m/sek²
--------------------------------------------------------------
a) va b) xollarda T=?
Echish: Ip tinch tursa, uni taranglik kuchi yuk og’irligiga teng T₀=mg.
Ip yuqoriga tezlansa, taranglik kuchi ortadi T_a=mg+ma=m (g+a)= 48 N
Ip pastga tezlansa, taranglik kuchi kamayadi T_b=mg- ma=m (g-a)= 28 N
12. Tros maximal 3 kN taranglikka chidasa, 200 kg yukni qanday tezlanish bilan
ko’tarish mumkinki, tros uzilib ketmasin (g=10 m/sek² )
Berilgan: m=200 kg , g=10 m/sek²
T=3 kN=3000 N
----------------------
a = ?
Echish: Tros yuqoriga tezlansa, uni taranglik kuchi ortadi : , bundan,

13. 10 tonnali tinch turgan vagon tekis tezlanuvchan xarakat qilib, 20 sek da 15 m yol bosish uchun unga qanday kuch bilan tortish kerak? Ishqalanishni xisobga olmang.
Berilgan: m=10 t = 10000 kg
t = 20 sek, s = 15 m , v₀ = 0
--------------------------------------
F = ?
Echish: tekis tezlanuvchan xarakatda yo’l , bundan tezlanish
. Demak, F=ma=m*2s/t² =10⁵*2*15/400=7500 N
14. Massasi 0.2 kg rezina to’pcha 5m/sek tezlikda kelib, qattiq va tekis taxtaga tik
elastik urilib, tezligini yo’qotmay qaytdi. Taxta qancha impuls olgan ?
Berilgan: m=0.2 kg
v =5 m/sek
--------------
= ?
Echish: Impulsni saqlanish qonunidan: Ta’sirgacha va ta’sirdan keyinga impulslar
farqi, taxtaga uzatiladi:

15. Vagon 2 sek ichida tezligini 6 m/sek dan 2 m/sek gacha kamaytirdi. Vagon

shiftiga osilgan yukli ip qanday burchakka o g’adi ? (g=10 m/sek²)

B erilgan: t =2 sek , g=10 m/sek²

v₂ =6 m/sek
v₁ =2 m/sek
--------------

Echish:
Ipni taranglik kuchi T – og’irlik mg va inertsiya kuchlari tufayli paydo bo’ladi: , bu tenglikni X va Y o’qlariga proeksiyalari: , va . Bular nisbatidan: . Demak, , ,
16. Jism gorizont bilan =30^o li qiya tekislikda turgan. Sirpanip ishqalanish koeffienti qiymati qanday bo’lsa sijiy boshlaydi ?
B erilgan: =30^o
----------
k_s = ?
Echish:
Qarshilik kuchi xarakatga teskari (tepaga) yo’nalib . Jismni xarakatga keltruvchi kuch – og’irlik kuchi mg ni X o’qqa proeksiyasiga teng: . Demak, xarakatlanish sharti: . Bundan,
17. 1 kg massali yukni 2 m balandlikka tezlanish bilan ko’tarishda 80 J ish bajarildi. Yuk qanday tezlanish bilan ko’tarilgan ?
Berilgan: m =1 kg
h = 2 m
A = 50 J
--------------
a = ?
Echish:
Tezlanish bilan ko’tarishda ta’sir etuvchi kuch . Demak, bajarilgan ish . Bundan:
18. 3 tonna massali yukni 20 m masofada tezligini 2 m/sek dan 8 m/sek ga oshirish
uchun zarur bo’lgan ish qancha ? Sirpanib ishqalanish kuchi 1 N. ( g=10 m/sek² )
Berilgan: m =3000 kg , g=10 m/sek²
s = 20 m
v₁ = 2 m/sek, v₂ = 8 m/sek
F_s = 1 N
-------------------------------
A = ?
Echish:
Ishqalanish bo’lmaganda bajarilgan ish yukni kinetik energiyasini oshirishga sarf bo’lardi: , Lekin ishqalanish bo’lsa uni engish ham kerak:
19. 5000 kg to’p og’zidan chiqqan 5 kg massali yadro tezligi 100 m/sek bo’lsa, to’pni “tepkili” tezligi qancha ?
Berilgan: m₁ = 5000 kg
m₂ = 5 kg
v₂ = 100 m/sek
----------------------
v₁ = ?
Echish: Sistema to’la impulsi saqlanadi: , bundan:
20. 5 m balandlikdan tushgan rezina to’p erga urilib, yana qancha balandga ko’tariladi ?
Tiklanish koeffisenti (v₂/v₁ = 0.8).
Berilgan: h₁ =5 m
k = v₂/v₁ = 0.8
--------------------
h₂ = ?
Echish:
tushishdagi potensial energiya - kinetik energiyaga aylanib , qaytishda esa kinetik energiya - potensial energiyaga aylanadi , shartga ko’ra energiyani bir qismi yo’qoladi v₂1 . Tengliklar nisbatidan: , Demak