Fizikadan masalalar yechish texnologiyalari 1-mavzu. Nuqta kinematikasi, Qattiq jism kinematikasiga doir masalalar yechish

5-ilova

Mustaqil ish uchun vazifa: [7]dan. 135, 137, 139, 141, 143, 145, 147, 149, 151, 153

10-mavzu. Issiqlik nurlanishi, fotoeffekt va yorug’lik bosimiga doir masalalar yechish.
10.1. Masalalar yechishning o’qitish texnologiyasi

Vaqti – 2 soat	Talabalar soni: 25-30 nafar
O’quv mashg’ulotining shakli	Amaliy, aqliy hujumdan foydalangan holda
Amaliy mashg’ulotining rejasi	1. Foton. Fotoeffektga doir masalalar yechish. 2. Atomning Rezerford-Bor modeliga doir masalalar yechish.
O’quv mashg’ulotining maqsadi: Issiqlik nurlanishi, fotoeffekt va yorug’lik bosimiga doir masalalar yechish va nazariy olgan bilimlarini mustahkamlash.
Pedagogik vazifalar: - Foton. Fotoeffektga doir masalalarni tushuntirish va yechish; - Atomning Rezerford-Bor modeliga doir masalalarni tahlil qilish;	O’quv faoliyatining natijalari: Talaba: - Foton. Fotoeffektga doir masalalarni tushunadi va yechadi; - Atomning Rezerford-Bor modeliga doir masalalarni tahlil qiladi;
O’qitish uslubi va texnikasi	Amaliy, aqliy hujum, blis-so’rov texnologiyasi
O’qitish vositalari	Fizikadan masalalar to’plami, proektor, tarqatma materiallar, grafik organayzerlar.
O’qitish shakli	Jamoa, guruh va juftlikda ishlash.
O’qitish shart-sharoiti	Doska, bo’r, proektor, kompyuter bilan jihozlangan auditoriya

Masalalar yechishning texnologik xaritasi

Bosqichlar, vaqti	Faoliyat mazmuni
	O’qituvchi	talaba
1-bosqich. Kirish (10 min).	1.1.Mavzu, reja, uning maqsadi va o’quv faoliyatining natijalari ma’lum qilinadi (1- ilova).	1.1. Eshitadi, yozib oladi.
2-bosqich. Asosiy (60 min.)	2.1. Talabalar e’tiborini jalb etish va bilim darajalarini aniqlash uchun aqliy hujum savol javob o’tkazadi (2 -ilova) 2.2. O’qituvchi vizual materiallardan foydalangan holda masalalar yechishga doir asosiy formulalar bilan tanishtiradi va auditoriyada [7]dan 134, 136, 138, 140, 142, 144, 146 masalalarni birin ketin yechtiradi (3-,4-ilovalar) 2.3. Talabalarga masalalarning asosiy tushunchalariga e’tibor qilishni va yozib olishlarini ta’kidlaydi.	2.1. Eshitadi. O’ylay di, javob beradi.Javob beradi va to’g’ri javobni eshitadi 2.2. Ilovada berilgan ma’lumotlarni asosiy joylarini yozib oladi lar berilgan masala larni yechadilar. 2.3. E’tibor qaratadi, yozib oladi.
3-bosqich. Yakuniy (10 min.)	3.1. Mavzuga yakun yasaydi va talabalar e’tiborini asosiy masalalarga qaratadi. 3.2. Mustaqil ish uchun vazifa: [7]dan. 135, 137, 139, 141, 143, 145, 147, 149, 151, 153 masalalarni yechishni vazifa qilib beradi, baholaydi. (5-ilova)	3.1.Eshitadi, aniqlash tiradi. 3.2.Topshiriqni yozib oladi, baholarni eshi tadi.

Vizual materiallar

1-ilova

Mavzu: Issiqlik nurlanishi, fotoeffekt va yorug’lik bosimiga doir masalalar yechish.

Reja:

1. Foton. Fotoeffektga doir masalalar yechish.

2. Atomning Rezerford-Bor modeliga doir masalalar yechish.

Darsning maqsadi: Issiqlik nurlanishi, fotoeffekt va yorug’lik bosimiga doir masalalar yechish va nazariy olgan bilimlarini mustahkamlash.

O’quv faoliyatining natijalari:

- Foton. Fotoeffektga doir masalalarni tushunadi va yechadi;

- Atomning Rezerford-Bor modeliga doir masalalarni tahlil qiladi;

2-ilova

1. Foton deb nimaga aytiladi? 2. Fotoeffekt hodisasi deb qanday hodisaga aytiladi? 3. Atomning Rezerford-Bor modeli deganda nimani tushunasiz

3-ilova

Eynshteyn formulasi quyidagicha:

Bu yerda A=e∙U—elektronning metalldan chiqish ish, m∙υ²/2—metalldan chiqqan elektronning kinetik energiyasi.

h∙ν_q ≥A—fotoeffekt kuzatilish sharti, ν_q ≥A/h—fotoeffekt uchun qizil chegara, U—to’suvchi potensial.

Sirtdan urib chiqarilgan elektronning tezligi:

[m/s]

Agar fotoelement ν chastotali monoxromatik nur bilan yoritilganda elektronlar urib chiqarilayotgan bo’lsa, k∙ν chastotali nur bilan yoritilganda, elektronlarning maksimal kinetik energiyasi k martadan ko’proq ortadi.
4-ilova

Energiyasi 6*10^-2J ga teng bo’lgan fotonning impulsi qanday?

Berilgan E=6*10^-2J c=3*10^8m/s p=?	Echish ; ; ; ; ;
Hisoblash

[7]dan 134, 136, 138, 140, 142, 144, 146 masalalarni birin ketin yechtiradi
5-ilova

Mustaqil ish uchun vazifa: [7]dan. 135, 137, 139, 141, 143, 145, 147, 149, 151, 153

11-mavzu. Atom yadrosi tarkibi, Radioaktivlikka doir masalalar yechish.

11.1. Masalalar yechishning o’qitish texnologiyasi

Vaqti – 2 soat	Talabalar soni: 25-30 nafar
O’quv mashg’ulotining shakli	Amaliy, aqliy hujumdan foydalangan holda
Amaliy mashg’ulotining rejasi	1. Zaryadlangan zarralarni qayd qilish metodlariga doir masalalar yechish. 2. Radioaktivlikka doir masalalar yechish. 3. Atom yadrolarining tarkibiga doir masalalar yechish. 4. Yadroviy reaktsiyalarga doir masalalar yechish.
O’quv mashg’ulotining maqsadi: Atom yadrosi tarkibi, Radioaktivlikka doir masalalar yechish va nazariy olgan bilimlarini mustahkamlash.
Pedagogik vazifalar: - Zaryadlangan zarralarni qayd qilish metodlariga doir masalalarni tushuntirish va yechish; - Radioaktivlikka doir masalalarni tahlil qilish; - Atom yadrolarining tarkibiga doir massalarini hisoblashni o’gatish; - Yadroviy reaktsiyalarga doir masalalar yechishni o’rgatish;	O’quv faoliyatining natijalari: Talaba: - Zaryadlangan zarralarni qayd qilish metodlariga doir masalalarni tushunadi va yechadi; - Radioaktivlikka doir masalalarni tahlil qiladi; - Atom yadrolarining tarkibiga doir massalarini hisoblashni o’ganadilar; - Yadroviy reaktsiyalarga doir masalalar yechishni o’rganadi;
O’qitish uslubi va texnikasi	Amaliy, aqliy hujum, blis-so’rov
O’qitish vositalari	Fizikadan masalalar to’plami, proektor, tarqatma materiallar, grafik organayzerlar.
O’qitish shakli	Jamoa, guruh va juftlikda ishlash.
O’qitish shart-sharoiti	Doska, bo’r, proektor, kompyuter bilan jihozlangan auditoriya

Masalalar yechishning texnologik xaritasi

Bosqichlar, vaqti	Faoliyat mazmuni
	O’qituvchi	talaba
1-bosqich. Kirish (10 min).	1.1.Mavzu, reja, uning maqsadi va o’quv faoliyatining natijalari ma’lum qilinadi (1- ilova).	1.1. Eshitadi, yozib oladi.
2-bosqich. Asosiy (60 min.)	2.1. Talabalar e’tiborini jalb etish va bilim darajalarini aniqlash uchun tezkor savol javob o’tkazadi (2 -ilova) 2.2. O’qituvchi vizual materiallardan foydalangan holda masalalar yechishga doir asosiy formulalar bilan tanishtiradi va auditoriyada [7]dan 134, 136, 138, 140, 142, 144, 146 masalalarni birin ketin yechtiradi (3-,4-ilovalar) 2.3. Talabalarga masalalarning asosiy tushunchalariga e’tibor qilishni va yozib olishlarini ta’kidlaydi.	2.1. Eshitadi. O’ylay di, javob beradi. Javob beradi va to’g’ri javobni eshitadi 2.2. Ilovada berilgan ma’lumotlarni asosiy joylarini yozib oladilar berilgan masalalarni yechadilar. 2.3. E’tibor qarat adi, yozib oladi.
3-bosqich. Yakuniy (10 min.)	3.1. Mavzuga yakun yasaydi va talabalar e’tiborini asosiy masalalarga qaratadi. 3.2. Mustaqil ish uchun vazifa: [7]dan. 135, 137, 139, 141, 143, 145, 147, 149, 151, 153 masalalarni yechishni vazifa qilib beradi, baholaydi. (5-ilova)	3.1. Eshitadi, aniqlashtiradi. 3.2. Topshiriqni yozib oladi, baholarni eshitadi.

Vizual materiallar

1-ilova

Mavzu: Atom yadrosi tarkibi, Radioaktivlikka doir masalalar yechish.

Reja:

1. Zaryadlangan zarralarni qayd qilish metodlariga doir masalalar yechish.

2. Radioaktivlikka doir masalalar yechish.

3. Atom yadrolarining tarkibiga doir masalalar yechish.

4. Yadroviy reaktsiyalarga doir masalalar yechish.

Darsning maqsadi: Atom yadrosi tarkibi, Radioaktivlikka doir masalalar yechish va nazariy olgan bilimlarini mustahkamlash.

O’quv faoliyatining natijalari:

- Zaryadlangan zarralarni qayd qilish metodlariga doir masalalarni tushunadi va yechadi;

- Radioaktivlikka doir masalalarni tahlil qiladi;

- Atom yadrolarining tarkibiga doir massalarini hisoblashni o’ganadilar;

- Yadroviy reaktsiyalarga doir masalalar yechishni o’rganadi;

2-ilova

Aqliy hujum savollari 1. Zaryadlangan zarralarni qayd qilish metodlari haqida nimalarni bilasiz? 2. Radioaktivlik deb nimaga aytiladi? 3.Atom yadrolarining tarkibi deganda nimani tushunasiz? 4.Yadroviy reaktsiyalar deganda nimani tushunasiz?

3-ilova

Bor nazariyasiga ko’ra atom nurlanishi

Bor postulatlari:

1.Elektronlar yadro atrofida faqat maxsus stasionar orbitalarda harakatlanadilar. Stasionar orbitalarda elektron o’zidan energiya chiqarmaydi va yutmaydi.

2.Elektronlar bir orbitadan ikkinchi orbitaga o’tganda energiya yutadi yoki chiqaradi.Yutilgan yoki chiqarilgan energiya diskret qiymatlarga ega.



ν _{k n}—nurlanib chiqqan yoki yutilgan nur chastotasi E_K—k stasionar orbitadagi elektron energiyasi E_N—n stasionar orbitadagi elektron energiyasi
Radioaktiv yemirilish qonuni

Xar birradioaktiv modda uchun aniq vaqt intervali mavjud bo’lib,shu vaqt davo mida aktivlik ikki marta kamayadi va bu vaqtni yarim yemirilish davri deyiladi.

Agar t=0 vaqtda moddaning atomlar soni N₀ ga teng bo’lib, T vaqt (yarim yemirilish vaqti) o’tgach atomlar soni N₀/2 ga teng bo’ladi, 2T vaqt o’tgach esa N₀/4 ga teng bo’ladi va h. Radioaktiv moddalar uchun ixtiyoriy t vaqt o’tgach atomlar sonini topish uchun radioaktiv yemirilishning asosiy qonuni quyidagicha:

Bu yerda: N₀ – dastlabki yadrolar soni. N – yemirilmay qolgan yadrolar soni, ΔN =N – N₀ – yemirilgan yadrolar soni.

Yuqoridagi formuladan yarim yemirilish davri T quyidagicha topiladi:

Agar radioaktiv moddaning atomlar soni t vaqt o’tgach k (k=N0/N ) marta kamaygan bo’lsa, u xolda moddaning yarim yemirilish davri quyidagicha topiladi:

4-ilova

uran uchun α-emirilish va qo’rg’oshin uchun -emirilish reaksiyasini yozing.

Berilgan α=? =?	Echish ; ;
Hisoblash

[7]dan 134, 136, 138, 140, 142, 144, 146 masalalarni birin ketin yechtiradi
5-ilova

Mustaqil ish uchun vazifa: [7]dan. 135, 137, 139, 141, 143, 145, 147, 149, 151, 153

12-mavzu. Dozimetriya elemetlari. Kosmik nurlar. Elementar zarralarga doir masalalar yechish.

12.1. Masalalar yechishning o’qitish texnologiyasi

Vaqti – 2 soat	Talabalar soni: 25-30 nafar
O’quv mashg’ulotining shakli	Amaliy, aqliy hujumdan foydalangan holda
Amaliy mashg’ulotining rejasi	1. Atom yadrolarining bog’lanish energiyasiga doir masalalar yechish. 2. Yadro reaktsiyalari vaqtida energiya chiqishiga doir masalalar yechish. 3. Elementar zarralarga doir masalalar yechish.
O’quv mashg’ulotining maqsadi: Dozimetriya elemetlari. Kosmik nurlar. Elementar zarralarga doir masalalar yechish va nazariy olgan bilimlarini mustahkamlash.
Pedagogik vazifalar:- Atom yadrolarining bog’lanish en ergiyasiga doir masalalarni tushuntirish va yechish; - Yadro reaktsiyalari vaqt ida energiya chiqishiga doir masalalarni tahlil qilish; - Elementar zarralarga doir massalarini hisoblashni o’gatish;	O’quv faoliyatining natijalari:Talaba: - Atom yadrolarining bog’lanish energiyasiga doir masalalarni tushunadi va yechadi; - Yadro reaktsiyalari vaqtida energiya chiqishiga doir masalalarni tahlil qiladi; - Elementar zarralarga doir massalarini hisoblashni o’ganadilar;
O’qitish uslubi va texnikasi	Amaliy, aqliy hujum, blis-so’rov, bayon qilish, “FSMU”, klaster, insert, “Qanday” texnikasi
O’qitish vositalari	Fizikadan masalalar to’plami, proektor, tarqatma materiallar, grafik organayzerlar.
O’qitish shakli	Jamoa, guruh va juftlikda ishlash.
O’qitish shart-sharoiti	Doska, bo’r, proektor, kompyuter bilan jihozlangan auditoriya

Masalalar yechishning texnologik xaritasi

Bosqichlar, vaqti	Faoliyat mazmuni
	O’qituvchi	talaba
1-bosqich. Kirish (10 min).	1.1.Mavzu, reja, uning maqsadi va o’quv faoliyatining natijalari ma’lum qilinadi (1- ilova).	1.1. Eshitadi, yozib oladi.
2-bosqich. Asosiy (60 min.)	2.1. Talabalar e’tiborini jalb etish va bilim darajalarini aniqlash uchun tezkor savol javob o’tkazadi (2 -ilova) 2.2. O’qituvchi vizual materiallardan foydalangan holda masalalar yechishga doir asosiy formulalar bilan tanishtiradi va auditoriyada [7]dan 134, 136, 138, 140, 142, 144, 146 masalalarni birin ketin yechtiradi (3-,4-ilovalar) 2.3. Talabalarga masalalarning asosiy tushunchalariga e’tibor qilishni va yozib olishlarini ta’kidlaydi.	2.1. Eshitadi. O’ylay di, javob beradi.Javob beradi va to’g’ri javobni eshitadi 2.2. Ilovada berilgan ma’lumotlarni asosiy joylarini yozib oladi lar berilgan masala larni yechadilar. 2.3. E’tibor qaratadi, yozib oladi.
3-bosqich. Yakuniy (10 min.)	3.1. Mavzuga yakun yasaydi va talabalar e’tiborini asosiy masalalarga qaratadi. 3.2. Mustaqil ish uchun vazifa: [7]dan. 135, 137, 139, 141, 143, 145, 147, 149, 151, 153 masalalarni yechishni vazifa qilib beradi, baholaydi. (5-ilova)	3.1. Eshitadi, aniqlashtiradi. 3.2. Topshiriqni yozib oladi, baholarni eshitadi.

Vizual materiallar

1-ilova

Mavzu: Dozimetriya elemetlari. Kosmik nurlar. Elementar zarralarga doir masalalar yechish.

Reja:

1. Atom yadrolarining bog’lanish energiyasiga doir masalalar yechish.

2. Yadro reaktsiyalari vaqtida energiya chiqishiga doir masalalar yechish.

3. Elementar zarralarga doir masalalar yechish.

Darsning maqsadi: Dozimetriya elemetlari. Kosmik nurlar. Elementar zarralarga doir masalalar yechish va nazariy olgan bilimlarini mustahkamlash.

O’quv faoliyatining natijalari:

- Atom yadrolarining bog’lanish energiyasiga doir masalalarni tushunadi va yechadi;

- Yadro reaktsiyalari vaqtida energiya chiqishiga doir masalalarni tahlil qiladi;

- Elementar zarralarga doir massalarini hisoblashni o’ganadilar;