Fizikadan masalalar yechish texnologiyalari 1-mavzu. Nuqta kinematikasi, Qattiq jism kinematikasiga doir masalalar yechish

4-ilova

Qaytayotgan va tushayotgan nurlar orasidagi burchak 70⁰ ga teng bo’lishi uchun yassi ko’zguga nur qanday burchak ostida tushishi lozim?

Berilgan	Echish
Hisoblash

[7]dan 134, 136, 138, 140, 142, 144, 146 masalalarni birin ketin yechtiradi
5-ilova

Mustaqil ish uchun vazifa: [7]dan. 135, 137, 139, 141, 143, 145, 147, 149, 151, 153

8-mavzu. Yorug’lik interferentsiyasi va difraktsiyasiga doir masalalar yechish.

8.1. Masalalar yechishning o’qitish texnologiyasi

Vaqti – 2 soat	Talabalar soni: 25-30 nafar
O’quv mashg’ulotining shakli	Amaliy, aqliy hujumdan foydalangan holda
Amaliy mashg’ulotining rejasi	1. Yorug’likning tezligiga doir masalalar yechish. 2. Yorug’likning interferentsiyasiga doir masalalar yechish. 3. Yorug’likning difraktsiyasiga doir masalalar yechish.
O’quv mashg’ulotining maqsadi: Yorug’lik interferentsiyasi va difraktsiyasiga doir masalalar yechish va nazariy olgan bilimlarini mustahkamlash.
Pedagogik vazifalar: - Yorug’likning tezligiga doir masalalarni tushuntirish va yechish;		O’quv faoliyatining natijalari: Talaba: - Yorug’likning tezligiga doir masalalarni tushunadi va yechadi;
- Yorug’lik interferentsiyasiga doir masalalarni tahlil qilish;		- Yorug’lik interferentsiyasiga doir masalalarni tahlil qiladi;
- Yorug’likning difraktsiyasiga doir massalarini hisoblashni o’gatish;		- Yorug’likning difraktsiyasiga doir massalarini hisoblashni o’ganadilar;
O’qitish uslubi va texnikasi		Amaliy, aqliy hujum texnologiyasi
O’qitish vositalari		Fizikadan masalalar to’plami, proektor, tarqatma materiallar, grafik organayzerlar.
O’qitish shakli		Jamoa, guruh va juftlikda ishlash.
O’qitish shart-sharoiti		Doska, bo’r, proektor, kompyuter bilan jihozlangan auditoriya

Masalalar yechishning texnologik xaritasi

Bosqichlar, vaqti	Faoliyat mazmuni
	O’qituvchi	talaba
1-bosqich. Kirish (10 min).	1.1.Mavzu, reja, uning maqsadi va o’quv faoliyatining natijalari ma’lum qilinadi (1- ilova).	1.1. Eshitadi, yozib oladi.
2-bosqich. Asosiy (60 min.)	2.1. Talabalar e’tiborini jalb etish va bilim darajalarini aniqlash uchun tezkor savol javob o’tkazadi (2 -ilova) 2.2. O’qituvchi vizual materiallardan foydalangan holda masalalar yechishga doir asosiy formulalar bilan tanishtiradi va auditoriyada [7]dan 134, 136, 138, 140, 142, 144, 146 masalalarni birin ketin yechtiradi (3-,4-ilovalar) 2.3. Talabalarga masalalarning asosiy tushunchalariga e’tibor qilishni va yozib olishlarini ta’kidlaydi.	2.1. Eshitadi. O’ylay di, javob beradi. Javob beradi va to’g’ri javobni eshitadi 2.2. Ilovada berilgan ma’lumotlarni asosiy joylarini yozib oladilar berilgan masalalarni yechadilar. 2.3. E’tibor qaratadi, yozib oladi.
3-bosqich. Yakuniy (10 min.)	3.1. Mavzuga yakun yasaydi va talabalar e’tiborini asosiy masalalarga qaratadi. 3.2. Mustaqil ish uchun vazifa: [7]dan. 135, 137, 139, 141, 143, 145, 147, 149, 151, 153 masalalarni yechishni vazifa qilib beradi, baholaydi. (5-ilova)	3.1. Eshitadi, aniqlashtiradi. 3.2. Topshiriqni yozib oladi, baholarni eshitadi.

Vizual materiallar

1-ilova

Mavzu: Yorug’lik interferentsiyasi va difraktsiyasiga doir masalalar yechish.
Reja:

1. Yorug’likning tezligiga doir masalalar yechish.

2. Yorug’likning interferentsiyasiga doir masalalar yechish.

3. Yorug’likning difraktsiyasiga doir masalalar yechish.

Darsning maqsadi: Yorug’lik interferentsiyasi va difraktsiyasiga doir masalalar yechish va nazariy olgan bilimlarini mustahkamlash.

O’quv faoliyatining natijalari:

- Yorug’likning tezligiga doir masalalarni tushunadi va yechadi;

- Yorug’lik interferentsiyasiga doir masalalarni tahlil qiladi;

- Yorug’likning difraktsiyasiga doir massalarini hisoblashni o’ganadilar;

2- ilova

Aqliy hujum savollari 1. Yoruglik tezligi ifodasini yozing? 2.Yorug’likning interferentsiyasi deb nimaga aytiladi? 3.Yorug’likning difraktsiyasi deb nimaga aytiladi?

3-ilova

FIZIK OPTIKA

Fizik optika - yorug’likning xossalari va uning modda bilan bo’ladigan ta’sirini o’rganuvchi optikaning bir bo’limi. Geometrik optikada to’siq yoki tirqishlardan o’tgach nur aniq soyalar hosil qilsa. Fizik optikada esa yorug’likning to’siqlarni aylanib o’tish xossalari o’rganiladi. Bundan tashqari dispersiya, interferensiya xossalari o’rganiladi.

Yorug’lik tezligi

1.Astronomik usul (Ryumer usuli). Yorug’lik tezligini 1-marta astronomik usul bilan daniyalik astronom Ryumer 1676-yil o’lchagan. Unda Yupiter sayyorasi yo’ldoshi Ioning Yupiter orqasidan o’tishidagi kechikishiga aniqlangan. Ryumer yorug’lik tezligini 215000 km/s deb aniqlagan.

114-rasm

2.Labaratoriya usuli(Fizo usuli). 1849-yil 1- marta labaratoriya usulida fransuz fizigi I.Fizo aniqlagan. Aylanib turuvchi tishli g’ildiraklar orasidan o’tkazilib yuborilgan nurning 8,6 km.masofadagi ko’zgudan qaytib kelish yo’li, g’ildirakning tishlar soni va aylanish chastotasi orqali topdi. Bunda u yorug’lik tezligi 313000 km/s ga teng deb chiqardi (114-rasm).

Keling ko’zgu va tishli g’ildiraklar orasidagi masofa ℓ, g’ildirakning aylanish chastotasi ν, g’ildirakdagi tishlar soni N bo’lsin. Tishlar orasidan yuborilgan nur ko’zgudan qaytib kelganda ildirak kta tish masofasiga burilib yana tirqishga to’g’ri kelib qolgan bo’lsin. Bunda yorug’lik tezligi quyidagicha:



3.Labaratoriya usuli(Fuko usuli). SA o’nalishida kelgan nur aylanuvchi ko’zguga tushib, so’ng yana qaytib nay ichiga yo’naladi. Nay uchidagi B ko’zgudan qaytib yana A nuqtaga tushadi. Bunda nur 2l masofa bosib o’tadi, aylanuvchi ko’zgu esa ma’lum burchakka burilgan bo’ladi. Shuning uchun qaytib kelgan nur aylanuvchi ko’zgudan ham qaytib nuqtada qayd etiladi. Fuko tezlikni 296000 km/s chiqardi (115-rasm). Agar nur borib yekelguncha aylanuvchi ko’zgu ixtiyoriy α burchakka burilgan bo’lsa, va ko’zguning aylanish chastotasi ν bo’lsa, yorug’lik tezligi quyidagicha:

115-rasm

116-rasm