Fiziologiya 2-semestr oraliq nazorat javoblari javob tahlaganlar: zaydullaev bayrambay davolash 204-guruh

110 
. Эритроцитлар физиологияси, микдори, гемоглобин, 
ранг курсаткич
; 
Eritrotsitlar
. Eritrotsitlar - qizil qon tanachalari, ikki tomoni botiq 
disk shaklida 
b o ‘ladi. Shaklining shunday b o ‘lishi eritrotsitlar yuzasining katta 
bolishini 
ta’minlaydi, natijada u har xil moddalami ko ‘p miqdorda tashiy 
oladi. Bundan 
tashqari, eritrotsitlarning bunday shaklda boMishi uning osmotik 
chidamliligini 
orttiradi, qon ivishida eritrotsitlarga fibrin ipchalari yopishib trom b 
hosil qilishi 
osonlashadi. Eritrotsitlar shakli m ayda kapillarlardan o ‘tishga 
imkon beradi, 
shuningdek, gem oglobin eritrotsitlam ing barcha qism larida 
yuzaga yaqin holda 
yotadi. 
Eritrotsitning plazmatik pardasi Na+, K* ionlari, ayniqsa 0 2, COv 
Cl2 va HCO • 
lar uchun yuqori o ‘tkazuvchanlikka ega. J 
Eritrotsitlar o ‘lchami o ‘zgaruvchan bo‘lib, uning diametri 7,5-8,3 
mkm, qalinligi 
- qabariqsohasida2,1 mkm, botiqjoyidaesa 1,1-1,2 m km , 
yuzasining kattaligi - 
145 mkm2, hajmi 86 mkm3 ni tashkil qiladi. 
Eritrotsitlaming miqdori erkaklarda 4,5-5 10l2/,,y o k i 1 mkl qonda 
4,5-5 millionni 
tashkil qiladi. A yollarda eritrotsitlar miqdori 4,5 1 O'2/, dan 
ortmaydi. 

---

O g‘irIigi 60 kg ga teng bo'Igan odam eritrotsitlarining umumiy 
miqdori 25 
trillionga tengdir. 
Eritrotsitlar m iqdorining kamayishi eritropeniya, ortishi esa 
eritrotsitoz deb 
ataladi. 
Gemoglobin va uning birikmalari
. Tarkibida xrom otoproteid - 
gemoglobinni 
saqlash eritrotsitning asosiy vazifasidir. Odam gem oglobinining 
molekular massasi 
68800 ga teng. Gemoglobin oqsil (globin) va tem ir saqlovchi (gem) 
qismlardan 
iborat. I m olekulaglobinga4m olekulagem to‘g ‘rikeladi. 
Sog‘lom odam qonida gemoglobin miqdori - erkaklarda 130-160 g/l 
va ayollarda 
120-165 g/l ni tashkil qiladi. 
Gemoglobinning asosiy vazifasi 0 2 va C 0 2 lam i tashishdir. 
Bundan tashqari, 
gemoglobin bufer xossaga ega, shuningdek, u ayrim zaharli m 
oddalam i biriktira 
oladi. 
Odam va hayvonlar gemoglobini tarkiban farq qiladi. Bu farq uning 
oqsil qismi 
globinga bog‘liq. Gem esa barcha hayvonlarda bir xil tuzilishga ega. 
Gem markazida 
0 2 biriktira oladigan F eî+ ushlovchi porfirin m o le k u lasid an 
iborat. O dam 
gemoglobinining oqsil qismi har xil tuzilishga ega b o ‘lib, b ir 
necha fraksiyalardan 
iborat. Katta yoshli odam lar gem oglobinining ko‘p qism i (95-98% 
) A (lotincha 
adultus-katta yoshli); 2 -3 % gemoglobin A2; 1-2% fetal (lotincha 
fetus - homila), 

---

yoki F gemoglobin fraksiyalaridan iborat. A va A2 gem oglobinlar 
deyarli barcha 
eritrotsitlarda uchraydi, F gemoglobin esa hardoim uchrayverm 
aydi. 
F gemoglobin asosan homila qonida uchraydi. Bola tug‘ilish 
davriga kelib uning 
qondagi miqdori 7 0 -9 0 % ga yetadi. F gem oglobin A gem 
oglobinga nisbatan 
yuqoriroq 0 2 bilan ximiyaviy yaqinlikka ega bo‘lganligi tufayli 
homila to'qim asida 
gipoksiya holati kelib chiqmaydi. 
Gemoglobin birikmalari.
Oksigemoglobin (H H b 0 2) - 
gemoglobinning 0 2 bilan 
birikmasi; qayta tiklangan (dezoksi-) gemoglobin (H H b) - to'qim 
aga kislorodni 
bergan gemoglobin, venoz qonning tarkibida 35% gacha HH b 
bo'lishi mumkin; 
karbogemoglobin (H H bC 02 ) - gemoglobinni C 0 2 bilan 
birikmasi, qonda C 0 2 10- 
20% H H bC02holatida tashiladi, karboksigemoglobin (H H bC O ) 
- gemoglobinning 
is (CO) gazi bilan birikmasi, CO gazining gemoglobin bilan 
ximiyaviy yaqinligi O 
nikidan yuqori, shuning uchun ham HHbCO hosil b o ‘ lib qolganda 
gemoglobin 0 2 
bilan birika olmaydi. Lekin s o f 0 2 bilan nafas oldirilganda 
karboksigemoglobin 
parchalanishi tezlashadi. 
Metgemoglobin - kuchli oksidlovchilar (ferrotsionid, 
bartolet tuzi, vodorod 
perekisi va b. ) ta ’sirida gemoglobin tarkibidagi Fe2* zaryadini 
Fe3* gacha o zgartirib 

---

yuboradi, natijada tem ir uch oksidi hosil boMadi. Bu birikma 
mustahkam b o ‘hb, 
tarkibidagi kislorodni to ‘qimaga bera olmaydi, natijada odam 
hatok boMishi mumkin 
Rang ko rsatkich
. Eritrotsitlarda gem oglobin miqdori haqida rang 
ko‘rsatkich 
yoki farb indeks (Fi, farb-rang, index- ko‘rsatkich)ga qarab fikr 
yuritiladi. Rang 
ko‘rsatkich eritrotsitni gemoglobin bilan to ‘yinganlik darajasini 
bildiradi. Fi - 
gemoglobin va eritrotsitlam ing foizlardagi nisbati, bunda 
gemoglobin miqdori 166,7 
g/I, eritrotsitlar esa 5 10,2/1 shartli 100% deb qabul qilingan. Agar 
har ikkalalari 
100% gatengbo‘lsa, Fi 1 ga teng deyiladi. Normada Fi 0,75-1,1 
o‘rtasidagikattalikka 
ega, buni normoxrom holati deyiladi. A gar Fi 0,7 dan kam bo‘lsa 
gipaxrom, 1,1 dan 
katta b o 'lsa giperxrom holat deyiladi. Rang ko‘rsatkichni am 
qlash klm ikada 
anemiyaning kelib chiqish sababini o ‘rganishda katta ahamiyatga 
ega 
111. 
Эритропоэз механизми, эритропоэзни таъминловчи 
факторлар 

---