«Физиология» фанидан 2-курс даволаш, педиатрия, касбий таълим

Retseptor hujayralar boshqa hujayralardan ikki jihatdan farq qiladi,

Birinchidan, ta‘sirot
energiyasi ular uchun oldindan hujayrada jamg‘arilgan energiya hisobiga yuzaga
chiqadigan jarayonlarni ishga solib yuboruvchi rag'bat bo`lib xizmat qiladi. Ikkinchidan,
retseptor hujayra potensialini hosil qilib, o'zi tashqi ta‘sirot energiyasini qabul qila
olmaydigan hujayralarga o'tkazadi
Retseptorlarning ixtisoslashgan ta‘sirotni qabul qiladigan bo'sag'asi juda past.
Masalan, ko'z fotoretseptorlarini qo‘zgatish uchun bir kvant nur energiyasi kifova, hid sezuvchi retseptorlar esa bir nechta hidli modda
molekulalarini aniqlaydi. Bu ta‘sirotlar adekvat ta‘sirotlardir. Ammo, retseptor o'zi qabul qilishga ixtisoslashmagan ta‘sirotlarga
ham qo'zg‘alish bilan javob berishi mumkin. Masalan, fotoretseptor mexanik ta‘sirotga
javoban qo'zg‘aladi. Ammo, bu ta‘sirotning kuchi bo‘sag'a nur kuchidan bir necha million marta ko'p bolishi kerak. Mexanik rag'bat fotoretseptorlarga nisbatan noadekvat
ta‘sirot hisoblanadi. Qabul qilish mumkin bolgan adekvat ta‘sirlovchilarga qarab, retseptorlarni quyidagicha tasnif etadilar.

1. 
   Mexanoretseptorlar ta‘sirlovchining mexanik energiyasini qabul qilishga
   

moslashgan. Bunday retseptorlar teri, yurak-tomir tizimi, ichki a‘zolar, tayanch-harakat

apparati, eshituv va muvozanatni saqlash tizimlariga xos.

2. 
   Termoretseptorlar harorat o‘zgarishlariga sezgir. Sovuqni sezuvchi va issiqni sezuvchi temroretseptorlarning ko‘p qismi terida joylashgan. Ichki a‘zolar va markaziy nerv tizimida ham shunday retseptorlar bor.
   

3 .Xemoretseptorlar kimyoviy omillar ta‘siriga sezgir. Ular ta‘m va hid sezuvchi sensor tizimlarning chet qismini tashkil qiladi. Bu tipdagi rsseptorlar tomirlar tizimining
turli qismlarida va ba‘zi to‘qimalarda ham uchraydi.
4.Fotoretseptorlar nur energiyasini qabul qiladi. Bu retseptorlar yorug‘lik kuchini