7) Fe’llardagi –la+ -r (-la fe’l yasovchi, -r sifatdosh) holatida urg‘u olmaydi. Agar –lar
bitta ko‘plik qo‘shimchasi bo‘lsa urg‘u oladi.
Bog‟lar (fe‟l) – bog‟lar (ot); qo‟llar (fe‟l) – qo‟llar (ot)
Ko‟zlar (fe‟l) – ko‟zlar (ot) so‟zlar (fe‟l – so‟zlar (ot)
Eslatma! Shuningdek, so‟z urg‟usi qo‟shma so‟zlarda ham turlicha bo‟ladi.
I.
Tarkibida nim, och, tim, jiqqa, lang, to‟q, g‟irt kabi so‘zlar bo‘lgan sifatlarda urg‘u
birinchi so‘zga tushadi.
II. Oppoq, yam-yashil, qop-qora kabi sifatlarda ham urg‘u birinchi bo‘g‘inga tushadi.
III. Har va hech so‘zlari bilan hosil qilingan qo‘shma so‘zlarda ham urg‘u birinchi qismga
tushadi. M: har kim, hech qayer, har nima…
Eslatma! Gap urg’usi (ma‟no urg‟usi, frazaviy urg‟u, mantiqiy urg‟u, logik urg‟u)
kesimdan oldingi so’zga tushadi
Biz Samarqandga bugun boramiz – Biz bugun Samarqandga boramiz
Eslatma! Quyida urg„usini topish qiyin bo„lgan so„zlardan misol kеltiramiz:
afsu`ski
ahi`l
alba`tta
astrano`miya
audito`riya
a`llakim
a`mmo
a`slo
a`tom
ba`rcha
bola`mday
broshyu`ra
dafta`r
dire`ktor
dotse`nt
dóim
gaze`ta
ga`rchi
gu`lday
hami`sha
ha`mma
ha`r kim
ha`tto
he`ch kim
izoto`p
karti`na
ke`lsin
ki`mdir
konstitu`tsiya
ku`ldir
la`mpa
le`kin
le`ksiya
matema`tika
mudi`r
muhi`m
muhi`t
mumki`n
muni`s
nafi`s
o`blast
o`braz
o`shiq
o`yday
po`yezd
qa`ncha
qa`ysi
qi`p-qizil
ra`dio
respu`blika
13
ru`chka
sanato`riya
shamo`lday
si`los
to`nna
tra`ktor
ya`m-yashil
za`vqim
ze`ro
vodoro`d
Do'stlaringiz bilan baham: |
