Foydalanish usullari

       


Sharqning eng yirik Isfahon rasadxonasini 1076 yili
Umar Xayyomning iltimosiga kо‘ra
Malikshoh qurdirgan edi.Olim bu rasadxonada olib borgan kо‘p
yillik kuzatishlari natijasida

о‘zining
“Malikshoh ziji” asarini yozadi.Umar Xayyomning xronologiya faniga qо‘shgan
hissasi kalendar islohotiga tegishlidir.Malikshoh Umar Xayyomga yil boshi Navrо‘z
bahorgi tengkunlik bilan mos tushadigan yangi kalendar tuzishni topshiradi. Umar
Xayyom bu davrda qо‘llanib
kelingan yulian kalendarining xatosi 128 yilda bir kunga teng ekanligi va bu
xatoni takrorlamaslik uchun, yangi kalendar yillarini yangi kombinatsiyada
tuzishni taklif qiladi. Yangi kalendar loyihasiga kо‘ra
har

о‘ttiz
uch yillik davrning dastlabki yigirma sakkiz yilida kabisa yillari yettinchi
kabisa yildan, sakkizinchi kabisa yili esa odatdagidek uch yildan sо‘ng
emas, tо‘rt
yildan sо‘ng
beshinchi yili qabul qilinadigan bо‘ldi.
Natijada, Umar Xayyom kalendarning yil uzunligi 
365 sutka 5 soat 49 minut 5,5 sekundga teng bо‘ldi.
Ayni vaqtda Umar Xayyom kalendarining xatoligi aniqlangan bо‘lib,
u 19,5 sekundni tashkil etdi. Bu kalendardagi xatolik 4500 yildagina bir sutkani
tashkil etadi.Mazkur natija kalendar qanchalik mukammal tuzilganligidan dalolat
beradi.




       Umar
Xayyom kalendari Malikshoh tomonidan 1079 yil (hijriy qamariy 471 yil)da qabul
qilinib, Eronda XIX asrning

о‘rtalariga
qadar qо‘llanilgan.
Bu kalendar Umar Xayyom kalendari deyilishi bilan birga Malikshoh sharafiga
“Jaloliy kalendari” ham deb yuritilgan. Uning xronologiya faniga oid yana bir
mashhur asari “Navrо‘znoma”dir.
Asarda Quyosh kalendari tarixi Navrо‘z
bayramining qanday nishonlangani tо‘g‘risida
ma’lumotlar hamda oy nomlarining lug‘aviy ma’nosi ham berilgan.





        
Umar Xayyom kalendarida kabisa yillari hisobi yulian kalendaridan farq
qiladi.Unda 28 yil ichida yulian kalendaridagidek har tо‘rtinchi
yili, keyingisi

о‘ttiz
ikkinchi yilda emas, balki besh yil

о‘tkazib


о‘ttiz
uchinchi yilda qо‘shiladi.
Demak, yulian kalendari bо‘yicha
32 yilda sakkizta kabisa yili bо‘lsa,
Umar Xayyom kalendarida 33 yilda sakkizta kabisa yili bо‘ladi.
Bu esa tropik yildan 0.0002 sutka ortiq, xolos. Demak, Umar Xayyom 
kalendarida 4500 yildan ortiq vaqtda bir sutka xato kelib chiqadi.