Fuqarolar huquqiy madaniyatini shakllantirishning zamonaviy dolzarb masalalari

41 
UZBEKISTAN |
www.caajsr.uz
 
 
Ushbu masala bo'yicha mavjud ilmiy materiallarni tahlil qilish bir qator munozarali 
hukmlarni aniqlash va ular bo'yicha tanqidiy mulohazalarni bildirish imkonini beradi. 
Birinchi tahlil masalasi shundan iboratki, fuqaroning huquqiy madaniyati, ko‘pchilik 
aytganidek, adolat tuyg‘usidan kengroqdir. Fuqaroning huquqiy madaniyati, ko‘pgina 
tadqiqotchilarning fikricha, uning adolat tuyg‘usidan huquqiy mafkura va huquqiy 
psixologiyadan tashqari, qonuniy xulq-atvorni ham o‘z ichiga olganligi bilan 
farqlanadi.
ASOSIY QISM 
Huquqiy ong sifatida qaraladi. Huquqiy madaniyatning ajralmas qismi bo'lib, u 
shaxsning hayoti jarayonida qonun talablarini hurmat qilish va amalga oshirishdan 
xabardor bo'lish bilan tavsiflanadi. Huquqiy ong,-huquqiy madaniyatning zaruriy 
elementlaridan biri xolos. Huquqiy madaniyat huquqiy munosabatlar sub'ektlarining 
huquqiy ahamiyatli xulq-atvorini o'z ichiga oladi. Bu unga, shuningdek, huquqiy 
ongning mafkuraviy, nazariy va psixologik elementlariga tushmaydi. Muallifning 
pozitsiyasi torroq, birinchidan, u huquqiy mafkura va huquqiy psixologiyani huquqiy 
madaniyatdan chiqarib tashlaydi. Natijada, adolat tuyg'usi bilan bog'liqlik yo'qoladi va 
shunga mos ravishda huquqiy madaniyat adolat tuyg'usiga qaraganda hajmi jihatidan 
kichikroq bo'lib chiqadi. Ikkinchidan, huquqiy ahamiyatga ega bo'lgan xatti-
harakatlarning belgisi huquqbuzarliklarni, ya'ni huquqiy madaniyatning qarama-qarshi 
tomonini anglatadi. Huquqiy ong, huquqiy madaniyat tushunchasidan ko'ra torroq 
tushuncha bo'lib, u huquqiy ongning barcha tomonlarini qamrab oladi va huquqiy 
bilimlar, baholashlar, huquqiy xulq-atvorning birligida yanada kengroq va "sifat 
jihatdan to'yingan" hodisadir. Ikkala fikrda ham huquqiy madaniyatga o’ziga xos 
yondashuv asosida ta’rif berilgan. Kishilar tomonidan huquqiy normalarni amalga 
oshirishning ongli ravishda, ichki ishonch tufayli amalga oshirilishi huquqiy ongning 
tartibga soluvchi rolidan, uning xulq-atvorini nazorat qilishidan dalolat beradi. Huquqiy 
ong chuqur “ichki ish” bo‘lib, xulq-atvorni qonunda ifodalangan maqsad va irodaga 
“uyg‘unlashtiradi”, huquqiy davlat asosini yaratadi. Huquqiy ongning deformatsiyasi va 
ayniqsa, kasbiy huquqiy ongning tanazzulga uchrashi huquqbuzarliklarni keltirib 
chiqaradi, huquq-tartibot darajasini pasaytiradi.uquqiy ong - bu huquq emas, u huquqda 
bo'lgan normativlik darajasiga ega emas, lekin u huquqning butun amal qilish 
jarayoniga, huquqiy tartibga solish jarayoniga hamroh bo'ladi, to'g'rirog'i, qamrab 
oladi. Huquqiy ong shaxs faoliyatining tashqi emas, balki ichki tartibga soluvchisi 
hisoblanadi. Shuningdek, huquqiy ong - bu jamiyatning huquqiy madaniyati bilan 
belgilanadigan, uning qonuniy faoliyatini ta'minlovchi shaxsning ilg'or huquqiy 
rivojlanishining darajasi va xarakteri, degan xulosasi shubhalarni uyg'otadi. Hamma 
narsa aksincha: huquqiy madaniyat huquqiy ong bilan shartlangan. Bu shaxsning 

---

CENTRAL ASIAN ACADEMIC JOURNAL 
OF SCIENTIFIC RESEARCH 
ISSN: 2181-2489 
VOLUME 2 ǀ ISSUE 3 ǀ 2022