G qarshiboyeva, J. Majidov

Oilada  bolalarni  xalq  og‘zaki  ijodi  namunalari  asosida 
tarbiyalash  va  shu  asosida  kitobxonlikni  targ‘ib  etishda  quyidagi 
masalalarga e’tibor qaratish zarur:  

---

64 
 

  Maktabgacha  ta’lim  muassasalarida  xalq  og‘zaki  ijodi 
namunalari yoritilgan qo‘llanmalarni tavsiya etish.  

   Yosh  avlod  ongida  milliy  qadriyatlarga  nisbatan  hurmat 
hissini shakllantirishda, maktabgacha ta’lim muassalarida ota-onalarga 
bog‘cha tarbiyachisi tomonidan targ‘ibot tashviqot ishlari olib borilib 
uning  samarali  natijalari  tushuntirilib,  (xotira,  diqqat,  xayol,  idrok, 
tafakkur,  nutq  jarayoni  o‘sishida  asosiy  ko‘makchi  ekanligini, 
hissiyotlar  shakllanishida  muhimligi,  masalan:  vatan,  ota-onaga  mehr 
kabi...) qiziqish uyg‘otish kerak.  

  Ayniqsa  bolalarning  ertaklarni  jon  qulog‘i  bilan  tinglashidan 
unumli foydalanib, uning ong-u, shuuriga ta’lim tarbiya ta’sirini tez va 
oson  singdirib  borish,  dastlabki  kitob  mutolaasi  va  mushohadasiga 
chorlash va shu asosida kitobga nisbatan muhabbatini oshirib borish.  

  Umumiy  o‘rta  ta’limning  boshlang‘ich  sinflarida,  ota-ona 
yig‘ilishida  kitobxonlik  madaniyati  mehrini  shakllantirishda,  ertak, 
hikoya, rivoyat, dostonlarni oilaviy muhokama qilishga undash kerak.  

   Ota-ona  mutolaasi  ibrat  namuna  bo‘lishi  muhimligini 
psixolog,  pedagoglar  bilan  ta’kidlab  borish  zarur.  O‘qituvchilar 
tomonidan  bolalarga  uydagi  yoshi  kattalardan  ertak,  maqol  matal, 
doston, rivoyat bilib kelishi haqida topshiriqlar berish kerak.  
O‘qituvchilar  tomonidan  ochiq  dars  mashg‘ulotlari  sahna 
ko‘rinishlari  xalq  og‘zaki  ijodi  bilan  tashkil  qilinib,  rollarni  bolaga 
berish orqali jonliroq muloqotda bo‘lish kerak.  

  Dastlabki hayot ko‘nikmalarining 70 foiz axborot 5 yoshgacha 
egallanadi.  Xalq  pedagogikasi  esa  ota  ona  uchun  tayyor  hayot 
darsligidir.  Bu  bilan  ota-ona  bola  bilan  ruhiy  yaqinlashish  tarbiya 
ta’sir kuchini oshirishga erishishiladi.  

  Bu  borada  qilinadigan  harakatlarning  yana  biri  ommaviy 
axborot  vositalari  orqali  turli  chiqishlar,  uchrashuvlar  tashkil  qilinib, 
davra suhbatlari olib borilishi kerak.  

  Psixolog,  tarbiyachi,  pedagoglar  bilan  olib  boriladigan 
suhbatlar  orqali  xalqimiz  ongida  milliy  qadriyatlarimizga  nisbatan 
hurmatini oshirib, xalq ijodining mavqeini, o‘rnini belgilab olamiz va 
ijobiy natijalarga erishamiz.  

  Xalq og‘zaki ijodi bolaning yoshiga mos (sodda, tushunarli va 
ravonligi)  barcha  namunalari  jumladan  ertak,  maqol,  topishmoq, 
rivoyat,  dostonlarning  mavjudligi,  tarbiyaviy  ta’sirning  uzviyligini 
oshirib boradi.  

---

65 
 

  Kitobxonlik 
madaniyati 
birdaniga 
shakllanmaydi 
uni 
bolalikdan  boshlash  kerak.  Zero  Navoiyni  o‘qish,  dilga  nedir  yuqishi 
uchun Navoiyni anglash darajasiga yetib olish kerak.  

  Maktabgacha  ta’lim  muassasalarida  ko‘rgazmali  plakatlardan 
unumli  foydalanib,  ertak  lavhalari  tasvirlanib,  dostonlardagi  obrazlar 
ifodalanishiga  e’tibor  qaratamiz.  O‘yinlarni  xalq  og‘zaki  ijodi 
namunalari  asosida  tashkil  etsak,  maqsadga  erishishga  qadam 
tashlagan bo‘lamiz.  

  Har  qanday  harakat  bolaning  ruhiyati  ongiga  ta’sir  ko‘satishi 
kerak. 
Shunda 
samarali 
natijaga 
erishamiz. 
Psixalogiyada 
anglanilganlik  degan  tushuncha  bor.  Biz  mana  shu  narsa  orqali 
bolaning  hayotga  va  o‘ziga  ijobiy  munosabatini  tarkib  toptirgan 
bo‘lamiz.  

   Xalq  og‘zaki  ijodi  namunalarimizda  bola  ruhiyati  va  ongiga 
bevosita  ta’sir  ko‘rsatuvchi  xarakterga  ega  ekanligi  bilan  ajralib 
turadi.  Bola  ta’lim  tarbiya  jarayonida  uning  hayoti  uchun,  ertangi 
kamoloti uchun muhim ko‘rsatkichlar shakllanadi.  

  Boladagi  dastlabki  tafakkur  kurtaklari  mantiqiy  bog‘lanishli 
emas, balki ko‘rgazmali obrazli tafakkur ekanligini inobatga olishimiz 
darkor.  
Har  bir  oilada  kitobxonlik  kechalari  muntazam  ravishda  tashkil 
qilinib  borilsa,  bolaning  ulg‘ayishida,  barkamol  farzandning  kamol 
topib  ulg‘ayishida  o‘z  hissasini  qo‘shgan  bo‘lardi.  Oiladagi  farzand 
bilan  ota-ona  o‘rtasidagi  ijobiy  va  ijodiy  muhit,  bola  ma’naviy 
tarbiyasining  shakllanishida  xalq  og‘zaki  ijodining  o‘rni  beqiyosdir. 
Bola kitobni eng yaqin do‘sti bilib, javob qidirayotgan savollariga shu 
kitobdan javob topsa, ota-onalar uni muntazam ravishda kuzatib borib, 
ularga  avvalo  o‘rnak,  ibrat  bo‘lib  kitob  mutoalasiga  e’tiborini 
kuchaytirsa,  bugungi  kun  masalasiga  be’etibor  qaramagan  bo‘ladi. 
Kitobsiz dunyoqarash, fikrlash va tafakkur also shakllanmaydi.  
Shuning  uchun  ham  kitobga  qiziqtirish  bolalik  onlaridan 
boshlanib,  ota-  onalar  farzandlariga  ertak,  hikoya,  bola  yoshiga  mos 
bo‘lgan topishmoq, maqol, tez aytishlar ifodalangan xalqimiz yaratgan 
ijodiy  me’rosimizdan  foydalanishimiz  zarur.  Keyinchalik  bola  o‘zi 
mustaqil badiiy jahon adabiyotlarini mutolaa qilish uchun kitobxonlik 
madaniyatini shakllantirishimiz kerak.  
Kerak  bo‘lsa  ota-  ona  farzandi  bilan  ertaklar  dunyosida  kezish 
kerak. Birga uning mag‘zini chaqib xulosa chiqarishga ko‘maklashish 

---

66 
 
kerak.  To,  mustaqil  fikr  dunyoqarash  shakllanguniga  qadar  bola 
tarbiyasi,  ta’limiga  e’tiborsiz  qaramasligi  zarur.  Kitob  sovg‘a  qilish, 
farzand kamoloti uchun zarur shart sharoitlarni ta’minlab borish zarur. 
Qaysiki  oilada  kitob,  ilm  ardoqlangan  bo‘lsa,  jamiyat  taraqqiyoti 
uchun munosib avlodlar yetishib chiqishi shak- shubxasizdir.