G qarshiboyeva, J. Majidov

 
 
                                                 
14
 Jabborov I. O‘zbeklar - Т.: Sharq, 2008. -140 -b 

---

86 
 
XULOSA 
 
Xalq  pedagogikasi  hayotning,  tafakkurning,  odob-axloq,  ta’lim-
tarbiyaning  hamma  jabhasini,  barcha  muammolarini  qamrab  olishi 
bilan  xarakterlanadi.  Uning  oldiga  qo‘ygan  maqsad  vazifasi  aniq, 
ravshan, ayni chog‘da xayrli, savobli va ilohiydir: hayot guli, sarvari, 
egasi insonni yuksak fazilatlar ruhida tarbiyalashdir. 
15
 
Har  bir  xalq  o‘z  ma’naviy  taraqqiyotida  o‘zining  turmush 
tajribalarini,  o‘z  qarash  va  g‘oyalarini  ma’naviy  me’ros  sifatida 
o‘g‘zaki  yoki  yozma  tarzda  kelgusi  avlodga  qoldirgan.  Bizning  xalq 
og‘zaki  ijodimiz  vaqt  sinovida  toblangan,  tajribalar  sinovidan o‘tgan, 
millat dunyoqrashidan kelib chiqqan o‘lmas durdonalardir.  
O‘zbek  xalqining  har  bir  avlodi  xalq  ommasining  bir  necha 
asrlar  mobaynida  to‘plagan  tarbiya  an’analarini  bolani  hayotga  va 
mehnatga  tayyorlashda  qo‘llab  kelgan.  Yani,  xalq  pedagogikasining 
imkoniyatlaridan  amalda  foydalangan.  Bizning  oldimizda  esa 
zamonaviy  o‘zbek  oilasida  o‘quv-tarbiya  jarayonida  milliy  tarbiya 
madaniyatini  qo‘llash  uchun  ularning  imkoniyatlarini  aniqlash  va 
foydalana  bilish  masalasi  turibdi.  Bu  xususida  fransuz  psixologi  E. 
Dyurkgeym,  ulg‘ayish  -  kishilarning  his-tuyg‘ularni  o‘zlashtirishi 
ekanligini,  shu  bois,  idrok  qilingan  tasavvurlar  bolaning  ruhiy 
faoliyatini  ifodalashini,  bolaning  tajriba,  an’ana,  urf-odatlarni 
taqlid  orqali  egallashini,  biologiyada  irsiyat  qanchalik  ahamiyatli 
bo‘lsa, taqlid ham jamiyatda shunday o‘rin tutishini aytib o‘tadi. 
16
  
Shunday  ekan  biz  ota-onalar  o‘z  farzandlarimizga  ijobiy  xulq  - 
atvorni  na’muna  qilsak,  xalq  pedagogikasining  ertak,  maqol,  doston, 
rivoyatlar  va  ularda  ifodalangan  ijobiy  his  tuyg‘ularni  va  ezgu 
sifatlarni  singdirishga,  bolada  kitobga  nisbatan  mehr  uyg‘otishga 
harakat  qilsak,  farzand  tarbiyasida  ko‘proq  muvaffaqqiyatga 
erishamiz  va  ularni  jamiyat  koriga  yaraydigan  insonlar  qilib  voyaga 
yetkazgan bo‘lar edik.  
Yuqoridagilardan 
kelib 
chiqib 
quyidagicha 
xulosalarga 
kelishimiz mumkin:  
1. 
Bugungi 
zamonaviy 
oila 
farzand 
tarbiyasida 
xalq 
pedagogikasining  imkoniyatlarini  yetarlicha  baholay  olmayapti  yoki 
                                                 
15
 M.Mutalipova Xalq pedagogikasi –o‘quv qo‘llanma- Alisher Navoiy nomidagi O‘zbekiston Milliy 
kutubxonasi nashriyoti Toshkent - 2011 
 
16
 David G. Myers “Psychology ninth edition in modules”. NY, WORTH PUBLISHER-2010 . 185pages 

---

87 
 
qadriyatlarni  anglash  va  ularga  bo‘lgan  munosabat  bir  qadar 
sustlashgan; 
2.  Ota-onalar  o‘z  farzandlariga  birlamchi  hayotiy  saboq  va 
tarbiya  vositasi  hisoblangan  xalq  pedagogikasining  ertak,  maqol, 
doston, rivoyatlar va boshqa na’munalarini o‘zining farzand tarbiyasi 
borasidagi ta’sirchan usul va vositalarini oshirishga intilib, bola bilan 
jonli munosabatlar o‘rnatishga e’tiborsiz bo‘lmoqda.  
3.  Oilalardagi  kitobga  bo‘lgan  munosabat  yoki  “Oilaviy 
kitobxonlik” yaxshi yo‘lga qo‘yilmagan. Bu borada ota onalar faolligi 
oshsa maqsadga muvofiq bo‘lar edi.  
4.  Milliy  ma’naviyatimiz  asosi  hisoblangan  xalq  og‘zaki  ijodi, 
millat  boyligi,  taraqqiyotining  boshlang‘ich  poydevori  ekanligini 
unutmaslik zarur.  
5. Qadr- qimmat, mehr – oqibat, insoniylik va vatanparlik, vatan 
taqdiriga  daxldorlik  tuyg‘ulari  avvalo  xalq  tarbiyaviy  me’rosida  aks 
etganligini,  farzandlarni  shu  ruhda  tarbiyalashda  asosiy  omil  bo‘lib 
xizmat  qilishini  har  bir  ota  –ona,  pedagoglarimiz  anglab  yetishishi 
lozim.  
6.  Bugungi  axborot  oqimida  mafkuriy  xurujlarga  qarshi 
kurashishda,  milliy  tarbiyaning  o‘rni  beqiyosdir.  Bunda  bolalikdan 
shakllangan  ma’naviy  immunitet  har  lahza  kerak  ekanligini  kuzatib 
turibmiz. 
7.  Oilada  farzand  tarbiyasi  ota  –  onaning  ibrat-  namunasi 
asosiga  yo‘g‘rilganligini,  xalqimizning  bola  tarbiyasidagi  o‘ziga  xos 
qarashlaridan anglab yetmoqdamiz.  
8.  Yosh  ota-onalar  uchun  xalq  pedagogikasi  dastlabki  hayot 
darsligi ekanligi bilan, isbot talab qilmaydigan haqiqat bo‘lib yuzaga 
chiqmoqda.  
9.  Dastlabki kitob  mushohadasi va  mutolaasi  xalq og‘zaki ijodi 
na’munalari  ekanligi,  bola  tafakkuri,  tasavvuri  va  dunyoqarashi 
shakllanishida  asosiy  omil  bo‘lib  xizmat  qilishini  e’tiborda  tutish 
zarur.  
10.  Farzand  va  ota-onaning  o‘zaro  munosabatlari  va  olib 
borayotgan tarbiya yaqinligi bevosita xalq pedagogikasi poydevoriga 
qurilishi bugungi kun ma’naviyatiga hamohangdir.  
11.  Bolalardagi  tasviriy  faoliyatning  kurtaklari  va  tasavvur 
olamining tarkib topib borishida ayniqsa ertaklar muhim o‘rin tutadi.  

---

88 
 
Uslubiy 
qo‘llanmamizdagi 
ko‘rsatmadan 
kelib 
chiqib 
o‘zimizning bir qancha takliflarimizni bermoqchimiz: 
-  Oilada  bolalarga  xalq  og‘zaki  ijodi  orqali  dastlabki  hayotiy 
ko‘nikmalarini  shakllantirsak,  ularning  hissiy,  intelektual  va 
tarbiyaviy  olamiga  kirib  borgan  bo‘lar  edik.  Zero,  hissiyot  hissiyotni 
uyg‘otadi; 
-  Bolaning  rivojlanishida  taqlid  yuksak  o‘rin  tushini  anglagan 
holda  ota-onalar  xalq  donishmandligidan  unumli  foydalansa,  o‘zlari 
kitobxon  bo‘lsa,  shundagina  farzandlarida  kitobga  ijobiy  munosabat 
uyg‘ota oladi. Zero, kitob ma’naviyat gulshanidir; 
-  Barcha  ta’lim  muassasalarida  o‘quv-tarbiyaviy  jarayonga  xalq 
pedagogikasining  imkoniyatlari  kengroq  tadbiq  qilinsa,  milliy 
mafkuramizga  asos  bo‘lgan  milliy  va  umuminsoniy  qadriyatlarni 
yanada sayqal toptirishga xizmat qilgan bo‘lar edik.  
-  Xalqning  ma’vaviy  me’rosini  avaylash  uni  kelgusi  avlodga 
yetkazib berish shu millatning munosib davomchilari sifatidagi asosiy 
vazifamiz deb his etishimiz lozim