G shaxmurova, I. Azimov, U. Raxmatov

Qon mavzusi bo‘yicha masalalar yechish metodikasi

1. 
   Tana og‘irligi 80 kg bo‘lgan odamning tanasida aylanib chiqadigan qon miqdorini hisoblang?
   

Yechilishi:
Bir kg tana massaga erkaklarda 75 ml/kg qon to‘g‘ri keladi. 80 kg li odamning qon tomirlarda aylanadigan qon hajmini topish uchun 75 mini 80 ga ko‘paytirish kerak.
75 ml/kg • 80 kg = 6000 ml chiqadi.
Javob: 6000 ml.

2. 
   Qon tomirlarida 6 litr qoni bo‘lgan erkak kishining qoni tarkibida qancha miqdorda shaklli elementlar bo‘ladi?
   

Yechilishi:
Erkaklar qoni tarkibida gematokrit miqdori 47 % ni tashkil etsa. Bundan ko'rinib turibdiki, erkaklaming har 100 ml yoki 0.1 litr qoniga 47 ml yoki 0.47 1 shaklli elementlar to‘g‘ri keladi. Bu masalani yechish uchun proporsiya tuzamiz.

1. 
   11. qonda - 0,047 1. shaklli elementlar
   

1. 
   1. qonda - x
   

x = 6,0 1. • 0,047 1: 0,11. = 2,82 1. shaklli elementlar
Javob: 2,82 1. shaklli elementlar bo‘ladi.

3. 
   Musobaqa vaqtida sportchi jarohat olib 700 ml qon yo‘qotdi. Unga birinchi yordam sifatida 500 ml fiziologik eritma quyildi lekin uning tarkibida biz bilamiz eritrotsitlar yo‘q. Agar sportchining tana massasi 72 kg bo‘lsa uning gematokrit miqdori qanchaga o‘zgardi?
   

Yechilishi:
Buning uchun jarohatgacha bo‘lgan qonning miqdorini topamiz.
QM = 75 ml/kg • 72 kg. = 5,4 1.
Jarohatdan so‘ngi qon miqdorini topamiz: 5,41. - 0,7 1. = 4,7 1.
Jarohatdan so‘ngi shaklli elementlaming miqdorini topamiz:

7. 
   1. qon-100%
   

xl. sh.el. - 47 %
x= 4,7 • 47 % /100 % = 2,209 1. sh.el.
Fiziologik eritma quyilgandan keyingi qon miqdori. x = 4,7 1.+

1. 
   51 = 5,2 1.
   

Gematokritni fiziologik eritma quyilgandan keyingi miqdorini topamiz.

2. 
   1. qon - 2, 209 1. sh.el.
   

100% - x%
x = 2,209 1 • 100 % / 5,2 1. = 42,5 %
Javob: gematokrit 42,5 % gacha pasaygan.

4. 
   Og‘irligi 90 kg bo‘lgan odamning tanasida aylanib chiqayot- gan qon hajmini hisoblang?
   

Yechilishi:
Erkaklaming 1 kg tana massasiga 75 ml/kg qon to‘g‘ri kelishi ma’lum. 90 kg odam tana massasiga qancha qon to‘g‘ri kelishini hisoblash uchun 75 ml/kg • 90 kg = 6000 ml.
Javob: 6750 ml.

5. 
   Agar odam tanas ida 5.5 1 qon bo‘Isa, undagi shaklli element- laming miqdorini hisoblang?
   

Yechilishi:
Erkaklarda gematokritning miqdori 47 % teng, bundan ko‘rinib turibdiki har 100 ml. yoki 0.1 1 erkaklaming qonida 47 ml. yoki

1. 
   047 1 shaklli elementlar to‘g‘ri keladi. Masalani yechish uchun proporsiya tuzamiz
   

1. 
   1 1 qonda - 0.047 1 shaklli element
   

5. 
   1 qonda - x
   

x = 5.5 • 0.047 = 2.58 1 Javob: 2.58 1 shaklli elementlar.

6. 
   Og‘irligi 110 kg bo‘lgan odamning tanasida aylanib chiqa- yotgan qon hajmini hisoblang?
   

Yechilishi:
Erkaklaming 1 kg tana massasiga 75 m 1/kg qon to'g'ri kelishi ma’lum. 110 kg odam tana massasiga qancha qon to‘g‘ri kelishini hisoblash uchun quyidagi amalni bajaramiz.
75 ml/kg • 110 kg = 8250 ml.
Javob: 8250 ml.

7. 
   Agar odam tanasida 5 1 qon bo‘lsa, undagi shaklli element- laming miqdorini hisoblang?
   

Yechilishi:
Erkaklarda gematokritning miqdori 47 % teng, bundan ko‘rinib turibdiki har 100 ml. yoki 0.1 1 erkaklaming qonida 47 ml. yoki

1. 
   047 1 shaklli elementlar to‘g‘ri keladi. Masalani yechish uchun proporsiya tuzamiz.
   

1. 
   1 lqonda - 0.047 1 shaklli element
   

1. 
   qonda- x x = 5.0 • 0.047 = 2.351 -Javob: 2.35 1 shaklli elementlar bo'ladi.
   

8. 
   Nafas bilan chiqarilgan havo tarkibida 0₂ -16.3 %, C0₂ - 4,0 %’, azot - 79,7 % gazlar aralashmasi bo'ladi. Nafas chiqarilgandagi havo tarkibidagi gazlar bosimining 159 mm s.u kislorodga, 0.2 159 mm s.u C0₂ ga, 600,8 mm s.u azotga to'g'ri keladi. Nafas chiqaril­gandagi gazlarning va atmosfera havosidagi gazlar bosimini foizini toping?
   

Yechilishi:
Atmosfera havosidagi gazlar miqdori 100 %ni, bosim esa 760 mm, s.u tashkil etadi.
Masalani yechish uchun proporsiya tuzamiz.
760 mm. s. u. - 100 %
159 mm. s.u. - x
x = 159 • 100: 760 = 20,92 % kislorod
Javob: Shu yo‘l bilan nafas havosi tarkibidagi CO2 (0.03 %), azot (79,1 %) ini va bosimini topish mumkin. Chiqarilgan havo tarkibidai bosim: kislorod - 123,9 mm s.u.,C02~ 30,4; azot - 605,72.