Ганиева М. А., Файзуллаева Д. М. Кейс-стади ўқитишнинг педагогик технологиялари тўплами

II.Kеys-stadi:
“Adabiy til me`yorlariga amal qilmaslik sabablari va oqibatlari”
Kirish. Hozirgi o’zbek adabiy tili rivojlangan ijtimoiy mavqeyi yuksalgan ,say qal topgan fonetik va leksik-grammatik jihatdan me’yorlashgan milliy tildir. Etirof etish kerakki, o`zbek tilidagi ko`p shevaliylik sharoitida leksik meyorlarni belgilashning o`zigo xos qiyinchiliklari ham bor. Har bir sheva vakillarida malum tushunchani ifodalaydigan so`zning tabiiy ravishda o`z shevasidagi variantidan foydalanishga moneylik seziladi. Ishtimoiy muhitning tildan foydaklanish jarayoniga ta`sir ko`rsatishi tabiiy bir holdir. Kishilar o`z nutqlarida bilib bilmay yoki etiborsizlik oqibatida boshqa til elementlaridan ham foydalanadilar. Boshqa millat vakillari bilan birgalikda yashash, mehnat qilish, talim olish xullas muoamala jarayonida shudday xollar yuz beradi.
Boshqa tillardan so`z o`zlshtirish nutqda zaruriyatga ko`ra ulardan foydalanish salbiy hodisa emas. Ammo buday so`zlar orasida varvarizm deb ataluvchi shunday bir qatlam mavjudki, ularni nutqda qo`llash-qo`llamaslik masalasiga adabiy til meyorlari nuqtaiy nazardan munosabat bildirish lozim. Nutqiy madaniyatga ta`sir etuvchi tildan tashqaridagi omillarni aniqlash va adabiy til me`yorlariga omal qilish qoidalarini ko`rsatib o`tish.
Varvarizm sifatida qaraladigan so`zlar o`zbek tili uchun me`yor emas ammo biz ularni ijtimoiy muhit ta’siridan bo`lsa kerak albatta, farqiga bormasdan ishlataveramiz, nutqimizni nazorat qilmaymiz shu tarzda leksik me`yor nutq ham buziladi.
Shuning uchun ham tilda varvarizmlarning ishlatilishini ijobiy xodisa sifatida emas, balki me`yorning buzilishi deb qarash va ularni nutqda qo`llamaslik lozim.
Adabiy tilme`yorlariga yana shuni kiritish kerakki so`zlarda urg`u va Grammatik me`yorga amal qilish lozim. Undan tashqari nutqning to`g`riligi aniqliyligi, mantiqiyligi, tozaligi, nutqning tasirchanligi adabiy til qoidalarini o`z ichiga oladi.
Topshiriq: Bizning nutqiy madaniyatimizga ta`sir etuvchi tildan tashqaridagi omillar qaysilar va adabiy til me`yorlariga amal qilish qoidalarini ko`rsatib o`ting.