Gapning ravishdosh, sifatdosh va harakat nomili o‘ramlar bilan murakkablashuvi

6-amaliy ish.
201

---

3-variant.
1. Qizlar, yigitlar, yosh bolalar. 2. 
3- Yuzi, bo'yni,
ко ‘kraklari. 4. Siz, biz, ular.
9-amaliy ish.
1. Otli uyushiq birikmalar va fe’lli uyushiq birikmalar qo‘llangan 6 ta 
gap tuzing va ularga namunada qayd etilganidek izoh bering.
2. Nima sababdan bunday birikmalarning uyushiq birikmalar deb 
atalishini asoslab bering.
NAMUNA: Chol bugun ham ko ‘ngil siniqligi, ruh tushkunligi bilan
birmuncha vaqt hovli aylandi. - Ushbu gapda tarz holi vaziyatidagi ко 'ngil 
siniqligi, ruh tushkunligi bilan birikmalari uyushgan, bu birikmalar otli 
birikma.
10-amaliy ish. Umumlashtiruvchi bo‘laklami toping, tushirilgan 
tinish belgilami qo‘yib ko‘chiring.
1. 
Ishlangan yerlar, yo'llarning ikki tomonidagi ariqlarda jildirab 
oqayotgan suv, ariqlar labida qad ko'targan yosh teraklar hammasi 
Olimjonning 
diliga 
sevinch-quvonch 
bag'ishlardi 
(Sh.Rashidov).
2. Hamma narsa jonli, jonsiz uyquda (S.Ahmad). 3. Hovuz bo'yida 
o'tirgan brigadir ikki hovuchini to ’lg'azib suv olar zavq bilan yuzini, 
bo ‘ynini, 
ко ‘kraklarini 
barcha 
qoraygan joylarini 
yuvar 
edi 
(Sh.Rashidov). 4. Cho'lpon umri davomida juda ko'p narsalami qiziq, 
shirin nash’ali voqealarning guvohi bo'lgan (Sh.Rashidov). 5. Inson ko'p 
sabablar bois yig'laydi azobdan, musibatdan, sevinchdan, baxtiyorlikdan 
(B.Xolmurodova). 6. U ishq tufayli diyoridan, xonumonidan balki 
borlig'idan kechdi (Jumaldan).
Egallagan bilimlaringizni savollarga javob berish orqali 
mustahkamlang.
202

---

1. Qaysi tilshunos olimlaming uyushiq bo‘laklar tadqiqiga oid 
izlanishlari mavjud?
2. Uyushiq boiakli gaplar qanday sintaktik xususiyatlarga ega?
3. Uyushiq boiakli gaplarda qoilangan umumlashtiruvchi so‘z 
qanday vazifani bajaradi?
4. Gapning qanday boiaklari uyushib keladi?
5. Qaysi morfologik birliklar umumlashtiruvchi so‘z vazifasida 
qoilana oladi?
6. Uyushiq boiakli gaplar uyushgan gaplardan qanday farqlanadi?
7. Gapning uyushiq boiaklari o‘zaro qaysi grammatik vositalar 
orqali bogianadi?
8. Uyushiq kesimli gaplar qanday shakllanadi?
9. Uyushiq boiakli gaplarda qanday tinish belgilari qoilanadi?
UYGA VAZIFA
S  
Badiiy asarlardan uyushiq kesim ishtirok etgan 10 ta gap topib 
ko'chiring. Uyushiq boiaklarga kesimlik ko‘rsatkichlarining qo'shilishi 
to‘g‘risida ilmiy xulosa yozing.
S  
Umumlashtiruvchi so‘z ishtirok etgan uyushiq boiakli 10 ta 
gap tuzing. Bunday gaplarda tinish belgilarining qoilanilishini izohlang.
■J 
“Kuch - birlikda” mavzusida ma’rifiy matn tuzing. Unda 
uyushiq boiaklardan keng foydalaning.