Газ саноати хусусида умумий маълумотлар

14.1. Газконденсат конларини ишлаш тизимларини лойиҳалаштириш асослари
Газконденсат уюмларини ишлашда (тоза газ уюмини ишлатишдан фарқ қилиб) кўпинча конда газни қазиб чиқариш ва қайта ишлаш жараёнлари бирлаштирилган. Шундай қилиб, геолог, бурғиловчи, ишлатувчи ва қайта ишловчи иш юзасидан узлуксиз боғлиқ бўлган корхона юзага келади. Газконденсат конини ишлатиш учун барча жиҳозлар бошланғич харажатлар бўйича жуда ҳам қиммат, чунки емирувчи заррачаларнинг фаоллиги кучли бўлган юқори босимда юқори сифатли металл талаб қилинади. Бундан ташқари жиҳозларга юқори квалификациядаги малакали мутахассислар хизмат кўрсатиши керак. Бу барча харажатлар агарда газ таркибида етарли миқдорда конденсат бўлган ҳоллардагина ўзини оқлайди. Газконденат конини ишлашни лойиҳалаштириш - кон геологияси, ер ости газогидромеханикаси ва тармоқ иқтисодиёти маълумотларидан фойдаланиш асосида ечиш мумкин бўлган комплекс масала. Газконденсат конларини ишлаш малакаси шуни кўрсатадики, лойиҳалаштиришни икки усулини қўллаш мумкин:
1) қатламга ишчи агентни ҳайдаш орқали қатлам босимини сақлаш;
2) қатлам босимини сақламасдан.
Лойиҳалаштириш усулини танлашга қуйидагилар таъсир қилади:
1) хом газни саноат аҳамиятидаги заҳираси;
2) босимни тушириш натижасида хом газдан ажраладиган конденсатни миқдори ва таркиби;
3) қатламни ишлаш тарзи;
4) қатламнинг ғоваклиқ ўтказувчанлиқ литологик таркиби ва б. бўйича бир хиллиги.
Коллекторларнинг фациал ўзгарувчанлиги юқори, ёриқлар ва тектоник бузилишлар бўлган таранг-сув сиқув тарзи шароитида ва хом заҳираси етарли бўлмаган конни ишлашни қатлам босимини сақлашсиз, очиқ цикл бўйича лойиҳалаштирилади. Олинган газни 30-92% ига тенг бўлган миқдоргача қатламга қуруқ газ ҳайдалади. Кўпинча ишчи агентни қатламга ҳайдаш қудуқлар тубидаги босим тўйиниш босимига яқин қолганда бошланади.
Босимни сақлаш учун қатламга ҳайдаладиган ишчи агент сифатида қуруқ газ, ҳаво ва сув ҳайдаш мумкин. Қатламга ҳаво ҳайдаш қуруқ газга нисбатан кўп миқдорда ишлатиш харажатларини талаб қилади. Газсимон ишчи агентни цатламга ҳайдаш учун ишлатиш харажатларини асосан сиқиш даражаси белгилайди:
r =Рч/Рк
бу ерда: r - сиқиш даражаси; Рч/ Рк- мос равишда компрессордан чиқиш ва кириш босимлари.
Қуруқ газни қатламга компрессорлар орқали г = 2 сиқиш даражаси билан қайтарилади, ҳавони эса кўп босқиичли компрессорлар билан г = 150-300 ва ундан ҳам юқори сиқиш даражаси билан қатламга ҳайдалади. Ҳавони қатламга ҳайдаш газконденсат конини бир циклда ишлашга ва барча қуруқ газни ёқилги ва кимё саноати учун хом-ашё сифатида ишлатишга имкон беради. Бироқ бунда ҳавонинг газ билан кўшилиш ҳудудларида қуруқ газ йўқотишларини баҳолаб бўлмайди.