Газ саноати хусусида умумий маълумотлар

14.4. Газкоиденсат конларини цатлам босимини сақлаш билан ишлашнинг ўзига хослиги.
Қатлам босимини сақлаш қуруқ газ ёки сувни унга ҳайдаш билан амалга оширилиши мумкин. Қуруқ газни ҳайдаш мазкур коннинг газ заҳраларини маълум вақт давомида сақлаш имконияти бўлганда қўлланилади. Сув ҳайдашни амалга ошириш арзон сув манбаларининг борлигига, ҳайдовчи қудуқларнинг қабул қилувчанлигига ва коллекторлик хусусиятларига, қатламнинг ҳар хиллик даражасига боғлиқ. Қатлам босимини сақлаш усулларининг ҳар бири ўзининг афзаллик ва камчиликларига эга. Конденсатни кўпроқ қазиб олиш қуруқ газни қатламга қайта ҳайдаш (сайклинг-жараён)да эришилади. Бу жараёнда олувчи ва ҳайдовчи қудуқлар тизимига эга бўлинади. Олувчи қудуқлардан ёғли газ қазиб олинади. Ҳайдовчи қудуқлар орқали қатламга қуруқ газ ҳайдалади. Бунда қуйидагилар кузатилади. Биринчидан, қуруқ газни ҳайдаш қатлам босимини бошланғич (ёки конденсатцияланишни бошланиш босимдан юқори) даражасида ушлаш имконини беради. Натижада, қатлам босими сақланар экан, тескари жараёнлар амалга ошмайди. Иккинчидан, қуруқ газ қудуқларга ёғли газни сиқиб келади. Мазкур ижобий омил кейин ўзининг тескарисига айланади - қуруқ газ яхшироқ сиздирилаётган ҳудуд ва қатламчалардан олувчи қудуқларга ёриб ўтади. Газни айлантириш (циркуляция қилиш) рентабель бўлмайдиган вақт келади. Шунда газконденсат конини қатлам энергияси сўниш тарзида ишлаш давом эттирилади.
Бу жараённинг асосий камчилиги - газ заҳираларини нисбатан узоқ (бир неча йил) сақлаш. Бу муносабатга кўра қуруқ газни қисман ҳайдаш мумкинлиги, яъни конденсат олинаётганла бир вақтнинг ўзида қазиб олинган газни қандайдир қисмини истемолчига узатиш ва қолган қуруқ газни қайта қатламга ҳайдаш мумкинлиги нисбатан афзаллигидир.
Қуруқ газни қисман ҳайдашда унинг фақат бир қисми (умумий қазиб олишнинг 40-80%) қатламга қайта ҳайдалади. Шунинг учун босим қисман сақанганда,у ишлаш бошидан бошлаб бир текисда камайиб боради. Бу ерда ютуқ шунда-ки, газ заҳиралари сақланмайди, ютқазиш эса - кам конденсат бераолишлик коэффициентига эришишда (босимни бошланғич даражада сақлашга нисбатан). Қуруқ газни ҳайдаш учун юқори босимли компрессорлар талаб қилинади, бу эса баъзи ҳолатларда ҳал қилувчи омил бўлиб қолиши мумкин. Қуруқ газни ҳайдашда қолдиқ газнинг қолдиқ ҳудудчалари ҳосил бўлиши мумкин, алоҳида юқори ўтказувчан ва сиздирилаётган қатламчалардан олувчи қудуқларга қуруқ газни ёриб кириши содир бўлади. Бу эса, табиийки, қуруқ газни ҳайдаш жараёнини самарасини пасайтиради. Қуруқ газни қудуққа ёриб кириши билан конденсат қазиб олиш вақт давомида (кондан газни доимо олишда) пасаяди. Газконденсат қатламига сув бостиришда чегара ташқарисига ёки чегара ичкарисига усулини амалга ошириш мумкин (16.1 ва 16.2-расмлар). Биринчи ҳолатда хайдовчи қудуқлар газ-сув чегараси ташқарисига жойлаштирилади; иккинчисида эса - газлилик майдони ичра. Охирги ҳолатда сувни газ-сув туташмаси яқинига ҳайдаш керак.
Сувни ҳайдашда майдон ва қалинлик бўйича қатлам кўрсатгичларини ҳар хиллиги, шунингдек алоҳида тахлам, қатламчаларни сиздирилишини нотекислиги оқибатида қатлам ва қудуқлар муддатидан аввал сувланиши мумкин. Ҳайдовчи ҳудудларда қатламнинг очилган қалинликлари бўйича нотекис сув ҳайдалиши олувчи қудуқлар орқали уюмни нотекис сиздиришни келтириб чиқаради. Бундан ташқари сув ҳайдашда сиқиш фронти ортида юқори қатлам босимидаги газ қолиб кетади, бу эса газ ва қонденсат бераолишликни пасайишига олиб келади.